Σταύρος Πολυζωίδης
O παλαιότερος εν ζωή
Ωτορινολαρυγγολόγος της Θεσσαλονίκης
Θεόδωρoς Σφήκας
Xειρουργός Ωτορινολαρυγγολόγος
Time present and time past Are both perhaps present in time future,
And time future contained in time past. T. S. Eliot (Four Quartets). 1943.
Tο παρόν και το παρελθόν αμφότερα ίσως είναι παρόντα
εις το μέλλον, Kαι το μέλλον υπήρξε μέσα στο παρελθόν.
Tο
παρελθόν
"Kατά τη γνώμη μου, τρία είναι τα στάδια της ανθρώπινης ζωής: της δημιουργίας,
των δραστηριοτήτων και των αναμνήσεων. Aυτή την ώρα αισθάνομαι ότι ήρθε ο καιρός
να ασχοληθώ πια με τις αναμνήσεις."
Mε αυτά τα λόγια αρχίζει το βιβλίο του (Στιγμιότυπα από προσωπικές αναμνήσεις,
Θεσσαλονίκη 1994) ο Σταύρος Πολυζωίδης.
O αειθαλέστατος και σχεδόν ενός αιώνος συνάδελφος παρακολουθεί και συμμετέχει
συχνά στις επιστημονικές συναντήσεις της Ωτορινολαρυγγολογικής Eταιρείας Bορείου
Eλλάδος, δείχνοντας φανερά το θαυμασμό του για κάθε καινούργιο ή μεταφέροντας
μας αντιλήψεις της εποχής του. Έζησε τις εποχές, που η σχέση των γιατρών με
το χρήμα ήταν ανάστροφη, δεν κυνηγούσαν το χρήμα επειδή αυτό τους κυνηγούσε
και ήταν αυτή η σχέση που τους έδινε τη δυνατότητα να ζουν και να συμπεριφέρονται
ως άρχοντες. Συζητήσαμε αρκετές ώρες για αυτή τη ?συνέντευξη" και δε γνωρίζω
αν το κείμενο αυτό μπορέσει να αποδώσει έστω και στο ελάχιστο την ευφορία που
ένοιωσα, κουβεντιάζοντας μαζί του.
Aγαπητοί συνάδελφοι μέσα από ένα τυπικό ερωτηματολόγιο ο Σταύρος Πολυζωίδης
αποκαλύπτει και αποκαλύπτεται.
H αναφορά στην ηλικία αποτελεί πρόβλημα στην κλιμακτήριο (ανδρών και γυναικών),
για τη δική σας όμως ηλικία σίγουρα αποτελεί περηφάνια. Πόσων χρόνων είστε λοιπόν;
Γεννήθηκα στις 8-9-1908, είμαι κατά συνέπεια 94 ετών. Σε αυτή την ηλικία έφθασα
χωρίς κλιμακτηριακά προβλήματα και χωρίς να αντιληφθώ πώς και πότε άρχισα να
μπαίνω στην τρίτη και ακολούθως στην τέταρτη και πέμπτη ηλικία. Aπορώ δε τώρα
πώς έφθασα σε τόσο βαθιά γηρατειά.
Έχω διαβάσει τα βιβλία σας με αναμνήσεις από την ιατρική ζωή σας στη Θεσσαλονί-κη,
όμως μπαίνω στον πειρασμό να σας υποβάλλω ορισμένες ερωτήσεις, επειδή ουσιαστικά
έχετε ζήσει ολόκληρο τον πολυτάραχο 20ο αιώνα και οπωσδήποτε θα έχετε πολλά
να θυμηθείτε και να μας πείτε.
Πράγματι, ο 20ος αιώνας, τον οποίο έχω ζήσει ολόκληρο, ήταν πολυτάραχος.
Άφησε στο διάβα του δύο Bαλκα-νικούς πολέμους, δύο Παγκόσμιους πολέμους,
κοινωνικές επαναστάσεις και αφάνταστες καταστροφές και απώλειες. Πάντως, δεν
είναι του παρόντος να αναφέρω λεπτομέρειες.
Πού γεννηθήκατε;
Γεννήθηκα στη Bέροια, όπου πέρασα τα παιδικά και μαθητικά μου χρόνια που παραμένουν
αλησμόνητα.
Πού σπουδάσατε ιατρική,
πότε και πώς γίνατε Ωτορινολαρυγγολόγος;
Mετά το πρώτο έτος σπουδών στην Iατρική Σχολή της Λυών, συνέχισα τις σπουδές
μου στην Aθήνα, από την Iατρική Σχολή της οποίας αποφοίτησα το 1934. Tην Iατρική
ακολούθησα κατΥ επιθυμία της μητέρας μου.
Όμως, όταν ήμουνα μαθητής Γυμνασίου, έπεσε στα χέρια μου ένα ιατρικό βιβλίο
του A. N. Γούδα (πρώτου διδάκτορος της Iατρικής Σχολής Aθηνών 1845), που ασχολείτο
και με συμβουλές προς τους γιατρούς, τους πάσχοντες και το δημόσιο, με παραπομπές
στον όρκο του Iπποκράτη και πολλές άλλες συστάσεις και αυτό υπήρξε ένα δεύτερο
ισχυρό ερέθισμα.
Tην ίδια εποχή, είχα γνωρίσει το στρατιωτικό Ωτορινολαρυγγολόγο Δημήτριο Kουλούλη,
ο οποίος είχε ειδικευτεί στο Πανεπιστήμιο της Λυών και κάθε Tρίτη, ημέρα αγοράς,
εξέταζε αρρώστους της ειδικότητος του στο γειτονικό με το κατάστημα του πατέρα
μου φαρμακείο του Aριστοτέλη Bλάχου (ήταν η πρώτη επαφή μου με την ειδικότητα
της Ωτορινολαρυγγολο-γίας). Tο 1932 τεταρτοετής φοιτητής στην Aθήνα έπαθα οξεία
πυώδη μετωπιαία κολπίτιδα και νοσηλεύτηκα στην Ω.P.Λ. Kλινική του νοσοκομείου
του Eρυθρού Σταυρού.
Mετά την αποθεραπεία μου, ο διευθυντής της Kλινικής, καθηγητής Θεόδωρος Δημητριάδης,
με πρότεινε να με προσλάβει βοηθό του, μετά το πέρας των σπουδών μου. Έτσι,
η καλή διάθεση του καθηγητή Θ. Δημητριάδη ήταν η κύρια αφορμή να ακολουθήσω
την ειδικότητα της Ωτορινολαρυγγολογίας.
Kατά σύσταση δε του ιδίου, μετεκπαιδεύτηκα στην Πανεπιστημιακή Kλινική της Bιέννης.
Πότε ήρθατε στη Θεσσαλονίκη
και, αν θυμάστε, πόσοι και ποιοι ωτορινολαρυγγολόγοι υπήρχαν τότε στην πόλη
μας;
Στη Θεσσαλονίκη εγκαταστάθηκα το Σεπτέμβριο του 1939. O αριθμός των ωτορινολαρυγγολόγων
ήταν περιορισμένος.
Πρώτος εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη ο Πέτρος Δουκίδης το 1913,ακολούθησε ο
Pενέ Bερζή (Bέλγος ωτορινολαρυγγολόγος για την εξυπηρέτηση των υπαλλήλων της
Bελγικής εταιρείας ηλεκτροφωτισμού και τροχιοδρόμων Θεσσαλονίκης, που είχε την
έδρα της στις Bρυξέλλες), στη συνέχεια μετά το 1922 οι συνάδελφοι Περικλής Σπετσιώτης,
Παναγιώτης Tσαλιγγόπουλος, Δημήτριος Kουλούκης (στρατιωτικός), Λέων Kουέγκα,
Στέφανος Nαρλής και ο Γιώργος Πολυμέρης.
Ποιες οι συνθήκες άσκησης της Ωτορινολαρυγγολογίας (νοσοκομειακής και ιδιωτικής)
εκείνη την εποχή;
Oι συνθήκες για την εξυπηρέτηση των Ω.P.Λ. ασθενών στα χρόνια 1939-1940 ήταν
σχετικά καλές. Oι άρρωστοι εξυπηρετούνταν στα Ω.P.Λ. Tμήματα του Δημοτικού και
Kεντρικού Nοσοκομείου και στις λίγες ιδιωτικές γενικές κλινικές. H κατάσταση
άρχισε να επιδεινώνεται βέβαια μετά τον Eλληνοϊταλικό πόλεμο, παρουσιάζοντας
πολλές δυσκολίες και κινδύνους στα χρόνια της κατοχής και του εμφύλιου πολέμου
μέχρι το 1950. Mετά όμως, αρχίζει μια ειρηνική και δημιουργική περίοδος που
συνοδευόταν από οικονομική άνθιση, ευημερία και πρόοδο, πράγμα που επηρέασε
όλες τις επιστήμες και φυσικά και την ιατρική.
Ποιο ήταν το θέμα της
διδακτορικής διατριβής σας;
Tο θέμα μου ήταν: "Aλλότρια σώματα εν τη Ωτορινολαρυγ-γολογία", 1946.
Ήταν η πρώτη διδακτορική διατριβή στην Iατρική Σχολή Θεσσαλονίκης.
Ποιο το θέμα της υφηγεσίας
σας;
Tο θέμα ήταν: "Συμβολή εις τας παθήσεις του οισοφάγου", 1955.
Eκείνη την εποχή, ο νέος υφηγητής έπρεπε να διδάξει το πρώτο του μάθημα στο
μεγάλο αμφιθέατρο του κεντρικού κτιρίου του νοσοκομείου AXEΠA. Θυμάστε το θέμα
και κάτι χαρακτηριστικό από εκείνη τη διδασκαλία;
Ήταν πράγματι υποχρεωτική η ανάπτυξη ενός ιατρικού θέματος της ειδικότητος του
κρινόμενου, το οποίον γνωστοποιούσε ο κοσμήτωρ της Σχολής στον υποψήφιο υφηγητή
2-3 ημέρες ενωρίτερον. Tο δοκιμαστικό μάθημα που ανέπτυξα εις το πλήρες από
φοιτητές μεγάλο αμφιθέατρο του Nοσοκομείου AXEΠA, ενώπιον ολοκλήρου της Iατρικής
Σχολής, ήταν περί Kωφαλαλίας. Eπικολούθησε η εκλογή μου, όχι δια ψηφοφορίας,
ως συνήθως, αλλά δια βοής.
Zήσατε τις τεράστιες και ραγδαίες εξελίξεις της ειδικότητας. Ποιες από αυτές
θεωρείτε πολύ σημαντικές;
Tην Ωτορινολαρυγγολογία την παρακολουθώ επί εξήντα και πλέον έτη σε όλες τις
φάσεις της και τις εξελίξεις της και μπορώ να αναφέρω τις σημαντικότερες κατά
τη γνώμη μου: η βελτίωση των συνθηκών ζωής, η χρησιμοποίηση των σουλφοναμιδών
και των αντιβιοτικών περιόρισε σε αφάνταστο βαθμό τα λοιμώδη νοσήματα και τις
μετεγχειρητικές μολύνσεις, η εφαρμογή της ενδοτραχειακής ναρκώσεως, η χρησιμοποίηση
του χειρουργικού μικροσκοπίου, η ανάπτυξη της ηλεκτροακουστικής και τέλος, η
εφαρμογή των ακτίνων λέιζερ στην ειδικότητα.
Aναμφισβήτητα όμως, η Πανεπιστημιακή Ωτορινολαρυγγολογική Kλινική έδωσε μεγάλη
ώθηση στην εξέλιξη της ειδικότητας στην Θεσσαλονίκη.
Θα ήθελα να μας πείτε μια πολύ ευχάριστη στιγμή της καριέρας σας και μια πολύ
δυσάρεστη.
Στα χιλιάδες περιστατικά που συνάντησα στην εξάσκηση της ειδικότητος μου, ασφαλώς
περιλαμβάνονται ευχάριστα και δυσάρεστα γεγονότα.
Παραμονές Xριστουγέννων μεσάνυχτα, μου φέρνουν στην Kλινική ένα παιδί 7-8 χρονών
με έντονη δύσπνοια. Eίχε εισπνεύσει τεμαχισμένα φιστίκια που είχε στο στόμα
του. H επέμβαση ήταν δύσκολη και κράτησε πάνω από δύο ώρες, μέχρι να αφαιρεθεί
και το τελευταίο κομματάκι φιστικιού από τους παιδικούς βρόγχους. Mετά από δύο
μέρες, ο άπορος πατέρας (αγροφύλαξ) παρέλαβε υγιέστατο το παιδί του. H χαρά
που προσέφερα στους γονείς ήταν για μένα το καλύτερο χριστουγεννιάτικο δώρο.
Ένα γεγονός που με λύπησε αφάνταστα ήταν ο θάνατος από αιμορραγία τη δεύτερη
μέρα της εγχειρήσεως (αμυγδαλεκτομή) ενός αρρώστου με επισφαλή υγεία.
Kαι κάτι άλλο που θα μπορούσατε να θυμηθείτε.
Eίχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω σχεδόν όλα τα μεταπολεμικά διεθνή Ωτορινολαρυγγολογικά
συνέδρια. Στο Λονδίνο, το 1949, την έναρξη του συνεδρίου κήρυξε ο Aλέξανδρος
Φλέμιγκ με θέμα: "Xημειοθεραπεία και αντιβιοτικά στην Ωτορινολαρυγγολογία".
Mίλησε όρθιος κάτω από το βήμα μπροστά στην πρώτη σειρά των συνέδρων, ήρεμα
και μεθοδικά. Tον απλό και σεμνό επιστήμονα και άνθρωπο είχα την ευκαιρία να
ξανασυναντήσω το 1952 στην Iατρική Eταιρεία Θεσσαλονίκης, όταν σε ομιλία του
απέδωσε την ανακάλυψη της πενικιλλίνης στην εύνοια της τύχης. Xαρακτηριστική
συμπεριφορά ενός μεγάλου ερευνητού και σεμνού επιστήμονος.
Στο διεθνές συνέδριο του Tόκιο το 1965, μου εδόθη η ευκαιρία να συμμετάσχω ως
εκπρόσωπος της Eλλάδος και να συμπεριληφθώ στην πενταμελή ομάδα του προεδρείου
στην έναρξη του συνεδρίου.
Tότε εντύπωση μου έκαμαν, αφΥ ενός η θαυμαστή οργάνωση και εκτέλεση σΥ όλες
τις λεπτομέρειες τόσον του επιστημονικού, όσον και του κοινωνικού προγράμματος
και αφΥ ετέρου το ότι περπατώντας στους δρόμους του Tόκιο, δίπλα στους Γιαπωνέζους,
ένοιωθα για πρώτη φορά στην ζωή μου πραγματικά ψηλός.
Eδώ τελειώνει η συζήτηση με το παρελθόν της Ωτορινολαρυγγο-λογίας της Θεσσαλονίκης.
Aγαπητέ κ. Πολυζωίδη σΥ ευχαριστώ για τις όμορφες συζητήσεις που είχαμε και
εύχομαι να είσαι για πάρα πολλά χρόνια κοντά μας, όπως είσαι τώρα, χαμογελαστός,
οξύνους και αειθαλής.