ΕΠΙΚΑΙΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙI
ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΑ: Β. ΣΥΡΙΟΠΟΥΛΟΥ


ΠΡΕ- ΚΑΙ ΠΡΟ-ΒΙΟΤΙΚΑ
ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΚΑΙ ΥΠΕΡΒΟΛΕΣ

I. Παναγιώτου

To 1910, ο Ρώσος Νομπελίστας Metchnicoff παρατήρησε και κατέγραψε ότι η καλή υγεία και μακροζωία ορισμένων Βουλγάρων χωρικών οφειλόταν στην κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων που περιείχαν γαλακτοβάκιλλους.
Η ιδέα και η φιλοσοφία των προβιοτικών στηρίζεται στις λειτουργίες και την ισορροπία της εντερικής χλωρίδας.
Η εντερική χλωρίδα αποτελεί ένα πολύπλοκο μικροβιακό οικοσύστημα, με ξεχωριστή βιοποικιλότητα και σημαντική βιολογική δράση. Τα 2/3 του αμυντικού συστήματος ευρίσκονται στο λεπτό έντερο και η παρουσία μεγάλου αριθμού βακτηριδίων σε αυτό έχει ως αποτέλεσμα μια σημαντική ανοσολογική πρόκληση.
Στις αναπτυγμένες χώρες, οι νέες τεχνικές στον τοκετό και η καλή περιγεννητική φροντίδα ελαττώνουν σημαντικά την έκθεση σε βακτηρίδια και, πιθανά, επιβραδύνουν την εγκατάσταση μιας προστατευτικής και λειτουργικής χλωρίδας (εικόνα 1). Στις αναπτυσσόμενες χώρες, η σημαντική και ανεξέλεγκτη έκθεση σε παράγοντες του περιβάλλοντος οδηγούν σε ασταθή αποικισμό, με αποτέλεσμα τις λοιμώξεις. Η χορήγηση αντιβιοτικών στα νεογνά, ιδίως στις Μονάδες Εντατικής Νοσηλείας, επηρεάζει σε βάθος την ισορροπία, με αποτέλεσμα να αναπτυχθεί χλωρίδα με χαμηλό λοιμογόνο δυναμικό. Ο καλύτερος τρόπος να επιτευχθεί άμυνα είναι μέσω του μητρικού θηλασμού, πολιτική σημαντική στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Ο άσηπτος εντερικός σωλήνας του εμβρύου αποικίζεται ταχύτατα μετά τον τοκετό με στοιχεία του κόλπου ή του εντέρου της μητέρας. Με την επίδραση της τροφής η σύνθεση μεταβάλλεται. Στα βρέφη που θηλάζουν επικρατούν τα δισχιδή βακτηρίδια (bifidus). Σ' εκείνα που δεν θηλάζουν, η χλωρίδα είναι ποικιλόμορφη. Μετά τον 6ο μήνα παρατηρείται αναερόβιος πληθυσμός, παρεμφερής με το μικροβιακό πληθυσμό των ενηλίκων (εικόνα 2).
Υπάρχει πεποίθηση ότι ποικίλα μικροβιακά στελέχη έχουν και ευεργετική και βλαπτική επίδραση (εικόνα 3).
Είναι, πράγματι, περίεργο πως ξενιστής, μικρόβια εχθροί, αλλά και μικρόβια ευεργέτες έχουν μια ιδιόρρυθμη αλλά αρμονική συμβίωση μέχρις ότου αναγνωρισθούν και είναι ακόμη αξιόλογο να σκεφθεί κανείς κάτω από ποιες συνθήκες και μηχανισμούς μικρόβια εχθροί μετατρέπονται σε μικρόβια ευεργέτες ή και το αντίθετο. Δεν υπάρχει, όμως, αμφιβολία, ότι ο καθένας από εμάς έχει ως παρακαταθήκη την αποκλειστική, ανθεκτική και πολύ πλούσια χλωρίδα του, που περιέχει >500 είδη μικροοργανισμών. Τεκμηριωμένα ευεργετικές ιδιότητες έχουν τα bifidus και οι γαλακτοβάκιλλοι.
Μεγαλύτερος, ποσοτικά, μικροβιακός αποικισμός απαντάται στο παχύ έντερο. Το pH του στομάχου, η χολή, τα παγκρεατικά ένζυμα και η ταχύτητα μεταφοράς από το παχύ έντερο περιορίζουν την ανάπτυξη μικροβίων στο ανώτερο τμήμα του πεπτικού.
Το μητρικό γάλα περιέχει στοιχεία, τα οποία συμβάλλουν στην ανάπτυξη bifidus και γαλακτοβάκιλλων στο έντερο και φαίνεται ότι αποτελεί πρεβιοτικό παράγοντα. Αυτό είναι αξιόλογο, διότι η ανάπτυξη και η παρουσία τέτοιων βακτηριδίων στο έντερο συνδέεται με σημαντικές μεταβολικές, ενζυμικές και ανοσολογικές αντιδράσεις. Τα συγκεκριμένα βακτηρίδια έχουν ιδιότητες και χαρακτηριστικά προβιοτικών.
Προβιοτικά είναι ζωντανά μικροβιακά πρόσθετα που δρουν ευεργετικά στον ξενιστή, βελτιώνοντας τη μικροβιακή ισορροπία της εντερικής χλωρίδας. Χαρακτηριστικοί αντιπρόσωποι είναι οι γαλακτοβάκιλλοι, τα bifido-βακτηριοειδή, οι εντερόκοκκοι και οι στρεπτόκοκκοι και ανευρίσκονται στο γιαούρτι και σε άλλα γαλακτοκομικά που υφίστανται ζύμωση.


ΕΙΚΟΝΑ 1


ΕΙΚΟΝΑ 2. Εξέλιξη και ανάπτυξη της εντερικής χλωρίδας


ΕΙΚΟΝΑ 3. Σύνθεση της εντερικής χλωρίδας


Πρεβιοτικά είναι δυσαπορρόφητα στοιχεία της τροφής, που έχουν ως στόχο την εκλεκτική ανάπτυξη, αλλά και την αύξηση της δραστικότητας ενός ή περιορισμένου αριθμού μικροβίων στο παχύ έντερο, με απώτερο σκοπό τη βελτίωση της υγείας του ξενιστή. Κυριότερα πρεβιοτικά είναι η ινουλίνη, οι γαλακτο-ολιγοσακχαρίτες, (G.Ο.S.) και οι φρουκτο-ολιγοσακχαρίτες (F.O.S.). Αποτελούν στοιχεία φρούτων και λαχανικών (χαρακτηριστικό chicory-ραδίκι). Ενσωματώνονται στα γαλακτοκομικά προϊόντα, ροφήματα και γλυκά.
Συνβιοτικά είναι μίγμα προβιοτικών και πρεβιοτικών που ενισχύουν την επιβίωση, αλλά και την εγκατάσταση των μικροβιακών προσθέτων της τροφής στον πεπτικό σωλήνα. Χαρακτηριστικοί αντιπρόσωποι είναι: FOS και bifidoβακτηριοειδή, λακτιτόλη και γαλακτοβάκιλλοι. Ευρίσκονται στα γαλακτοκομικά προϊόντα.
Στη σημερινή ιατρική ορολογία, όλοι οι παράγοντες αυτοί, ονομάζονται ευβιωτικά που είναι συνώνυμα με την "καλή υγεία". Αποτελούν την πλέον διαδεδομένη διαιτητική μέθοδο που χρησιμοποιείται για τη μεταβολή της εντερικής χλωρίδας. Προστίθενται στα τρόφιμα ή κυκλοφορούν ως φαρμακευτικά σκευάσματα. Είναι στοιχεία που αποφέρουν στον οργανισμό όφελος μεγαλύτερο από αυτό της απλής θρεπτικής τους αξίας, ανήκουν στη φυσιολογική χλωρίδα και προφυλάσσουν ή δρουν θεραπευτικά σε ποικίλα νοσήματα.
Ο γαλακτοβάκιλλος gg θεωρείται το προβιοτικό που έχει μελετηθεί περισσότερο. Είναι ανθεκτικός στο pH του στομάχου και στη χολή, είναι φυσιολογικός άποικος του εντερικού σωλήνα και σε in vitro μοντέλο έχει ποικίλους βιολογικούς ρόλους. Άλλα προβιοτικά φαίνονται στην εικόνα 4.
Οι κυριότεροι μηχανισμοί βιολογικής δράσης είναι οι εξής (εικόνα 5):
- Έχουν ιδιότητες "απτινών", προσκολλώνται στο εντερικό επιθήλιο και εκδιώκουν ανταγωνιστικά παθογόνα μικρόβια (γαλακτοβάκιλλοι εναντίον Ε.coli, Sacharomyches, boulardii εναντίον αμοιβάδας).
- Συνθέτουν ουσίες (προβιοσίνες) που αναστέλλουν την ανάπτυξη παθογόνων (Lgg-Gram+ κόκκων). Γαλακτοβάκιλλος εναντίον Gram(+) και Gram(-) κόκκων.
- Ενεργοποιούν ανοσολογικές αντιδράσεις (γαλακτοβάκιλλος/Rota ιός-sach.boulardii ενεργοποιεί το συμπλήρωμα στο ΔΕΣ).
- Καταναλώνουν ουσίες απαραίτητες για τον πολλαπλασιασμό και την ανάπτυξη των μικροβίων. Τα προβιοτικά καταναλώνουν μονοσακχαρίτες απαραίτητους για την ανάπτυξη clos.difficillae.
Η βαθμιαία αύξηση της χρήσης των προβιοτικών σε όλο και περισσότερα νοσήματα του πεπτικού προϋποθέτει την ασφάλειά τους.
Ο γαλακτοβάκιλλος και τα bifido βακτηρίδια είναι φυσιολογικοί άποικοι του εντερικού σωλήνα του ανθρώπου. Έχουν χρησιμοποιηθεί για πολλά χρόνια, σε πολλές χώρες, σε μεγάλες δόσεις και έχουν ιστορία ασφαλούς χορήγησης. Σε πρόσφατη ανασκόπηση 143 μελετών σε 7.500 ασθενείς, δεν παρατηρήθηκε κάποια επιπλοκή από τη χορήγηση των συγκεκριμένων ευβιοτικών.


ΕΙΚΟΝΑ 4


ΕΙΚΟΝΑ 5

Οι θεωρητικοί κίνδυνοι που φαίνονται στην εικόνα 6 αφορούν σε άτομα με υποκείμενο νόσημα. Οι κλινικές εφαρμογές των προβιοτικών είναι ποικίλες και φαίνονται στην εικόνα 7. Διάρροια που οφείλεται σε αντιβιοτικά και γαστρεντερίτιδα που αποδίδεται σε ρότα-ιό βελτιώνεται με τη χορήγηση προβιοτικών. Από πολλούς ερευνητές έχει δοκιμασθεί σε αλλεργική κολίτιδα. Φαίνεται ότι συμβάλλουν πιθανά στην κλινική πορεία των φλεγμονωδών νόσων του εντέρου (ΙΦΝΕ) και αποτρέπουν τις δυσάρεστες επιπλοκές σε περιπτώσεις βακτηριδιακής υπερανάπτυξης (bacterial overgrowth) σε νεογνά και σε βρέφη με σ. βραχέος εντέρου.
Η ευρεία διάδοση των προβιοτικών στα προϊόντα διατροφής επιβάλλει τη σωστή ενημέρωση του καταναλωτή. Φράσεις όπως "ζωντανό γιαούρτι", ενεργός φυσική μαγιά, "καλλιέργεια γιαουρτιού", προκαλούν σύγχυση παρά ενημερώνουν. Τα προβιοτικά που ενσωματώνονται στην τροφή, θα πρέπει να ελέγχονται λόγω του ότι καταναλώνονται από υγιείς και ασθενείς διαφόρων ηλικιών, σε ποικίλες δόσεις. Δεν υπάρχει θεωρητικά μηδενικός κίνδυνος με ζωντανούς μικροοργανισμούς και η σχέση κόστος / όφελος θα πρέπει να εκτιμηθεί. Όσο και δελεαστική αν φαίνεται η χρήση τους, θα πρέπει να βασίζεται σε σωστά δομημένες, διπλές τυφλές μελέτες και να εκτιμάται η αποτελεσματικότητα του συγκεκριμένου στελέχους για τη συγκεκριμένη κλινική εφαρμογή. Επίσης, θα πρέπει να προσδιοριστεί η δοσολογία και το χρονικό διάστημα χορήγησης.
Στην ελληνική αγορά κυκλοφορούν προϊόντα με προβιοτικά και πρεβιοτικά.

ΠΡΕΒΙΟΤΙΚΑ
ΝΕSLAC - Nestle Junior (NESTLE)
NOUNOU kid - NOULAC (FRIESLAND)
Alminor I, II, III
Omneo I, II
Κρέμες
ΝΟVALAC (MESISPES)
NEPRO-FOS, JUVITY-FOS (ABBOTT)
ACTIMEL (ΔΕΛΤΑ)
ΠΡΟ-ΒΙΟΤΙΚΑ
Νan II (LL) (NESTLE)
Nan + bifidus (NESTLE)
Σκευάσματα
ULTRA-LEVURE (SB)
BENEFLORA (ORTIS)

Τα προβιοτικά είναι ένας μύθος και μια πραγματικότητα. Το μύθο διηγήθηκε στις αρχές του περασμένου αιώνα o Metchnicoff, εξηγώντας τις ευεργετικές ιδιότητες των οξινυσμένων γαλάτων. Η πραγματικότητα είναι πως πολλοί επιστήμονες από όλο τον κόσμο ασχολούνται όχι μόνο με τη σύνθεση των τροφών, αλλά και τη λειτουργικότητά τους. Η λειτουργικότητά τους φαίνεται ότι εκφράζεται μέσα από την ιδέα και τη φιλοσοφία των ιδιoρρυθμιών συμβίωσης, ή παράλληλα του πολέμου του μικροβίου ενάντια στο μικρόβιο.


ΕΙΚΟΝΑ 6


ΕΙΚΟΝΑ 7

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Αggett P, Agostoni C, Axelson I et al. Non digestible carbohydrates in the diet of infants and young children: A commentary by the ESPGHAN Committee on Nutrition. J Ped Gastr Nutr 2003; 36:(3):327-329.
Begmark J. Colonic food: Pre-and probiotics. Am J Gastr 2000; 45(i):5-7.
Isolauri E. Probiotics in human disease. Am J Clin Met 2001; 7:1142-6S.
Saveedra J. Probiotics and infectious diarrhea. Am J Gastr 2000; 45(1):16-19.
Saavedra JM. Clinical application of probiotic agent. Am J Clinical Nutrition 2001; 73:1.147-51.
Vanderhoof JA. Probiotics and intestinal inflammatory disorders in infants and children. J Ped Gastr Nutrition 2000; 30:(3)34-38.
Vanderhoof J. Probiotics future direction. Am J Clinical Nutr 731(Suppl):115ZS-55.


 

ΗΟΜΕPAGE


<<< Προηγούμενη σελίδα