Η Φάσης III μελέτη ATLAS επιτυγχάνει ένα καινούργιο ορόσημο στην αντιμετώπιση του προχωρημένου καρκίνου του πνεύμονα
Η Roche ανακοίνωσε ότι η Φάσης III μελέτη ATLAS έδειξε πως οι ασθενείς με προχωρημένο μη-μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα (NSCLC) που έλαβαν το συνδυασμό μπεβασιζουμάμπης και ερλοτινίμπης ως πρώτης γραμμής θεραπεία συντήρησης παρουσίασαν 39% βελτίωση στο χρόνο επιβίωσης χωρίς εξέλιξη της νόσου (PFS - το κύριο καταληκτικό σημείο της μελέτης), σε σύγκριση με εκείνους που έλαβαν μόνο μπεβασιζουμάμπη. Η μελέτη ATLAS σταμάτησε νωρίς λόγω της ανώτερης αποτελεσματικότητας της θεραπείας στους ασθενείς της ομάδας που λάμβανε τη συνδυασμένη αγωγή. Τα αποτελέσματα της μελέτης ανακοινώθηκαν πρόσφατα στο 45ο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας (American Society of Clinical Oncology - ASCO). Η βασισμένη στη μπεβασιζουμάμπη θεραπεία έχει ήδη αποδειχθεί ότι προσφέρει στους ασθενείς με προχωρημένο NSCLC πάνω από 12 μήνες επιβίωση - το μεγαλύτερο χρόνο επιβίωσης που έχει διαπιστωθεί. Σήμερα, τα αποτελέσματα της μελέτης ATLAS δείχνουν ότι μετά την αρχική θεραπεία με μπεβασιζουμάμπη και χημειοθεραπεία, η συνδυαστική θεραπεία συντήρησης με μπεβασιζουμάμπη και ερλοτινίμπη παρατείνει το χρόνο επιβίωσης των ασθενών χωρίς επιδείνωση της νόσου τους σε 4,8 μήνες, σε σύγκριση με τους 3,7 μήνες με τη θεραπεία συντήρησης μόνο με μπεβασιζουμάμπη. Καθώς ο προχωρημένος NSCLC εξελίσσεται γρήγορα, το όφελος αυτό που προσφέρει η συνδυασμένη θεραπεία αντιπροσωπεύει ένα νέο σημαντικό επίτευγμα στην αντιμετώπιση της νόσου. Επιπλέον, είναι σημαντικό ότι η βελτίωση αυτή επιτεύχθηκε χωρίς να υπάρχει ανάγκη συνεχούς χημειοθεραπείας. Η αποτελεσματικότητα της ερλοτινίμπης στη θεραπεία συντήρησης ασθενών με προχωρημένο NSCLC επιβεβαιώθηκε σε μια δεύτερη μελέτη Φάσης III, τη SATURN, που επίσης παρουσιάσθηκε στο συνέδριο του ASCO. Οι ασθενείς στη μελέτη SATURN έλαβαν θεραπεία συντήρησης με ερλοτινίμπη εφόσον η νόσος τους δεν είχε παρουσιάσει εξέλιξη κατά την χημειοθεραπεία πρώτης γραμμής. Τα δεδομένα της μελέτης έδειξαν 41% βελτίωση της πιθανότητας επιβίωσης χωρίς εξέλιξη της νόσου, σε σύγκριση με την ομάδα που έλαβε εικονικό φάρμακο (placebo). Η βελτίωση παρατηρήθηκε τόσο σε ασθενείς με πλακώδες ιστολογικό τύπο όσο και σε ασθενείς με μη-πλακώδες NSCLC Σχολιάζοντας τις δύο μελέτες, ο Καθηγητής Federico Cappuzzo, κύριος ερευνητής στη μελέτη SATURN από το Istituto Clinico Humanitas IRCCS, στο Μιλάνο, δήλωσε: "Οι μελέτες ATLAS και SATURN φέρνουν χαρμόσυνα νέα για τους ασθενείς και τους θεράποντες ιατρούς τους, καθώς η παράταση του χρόνου που οι ασθενείς ζουν χωρίς εξέλιξη της νόσου τους αποτελεί βασικό στόχο της θεραπείας στον καρκίνο του πνεύμονα. Η διακοπή της εξέλιξης του καρκίνου για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο διάστημα μειώνει τα συμπτώματα των ασθενών και συμβάλλει στη βελτίωση της ζωής τους. Το γεγονός ότι τα οφέλη αυτά επιτεύχθηκαν χωρίς να υπάρχει ανάγκη χημειοθεραπείας είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς οι ανεπιθύμητες ενέργειες της χημειοθεραπείας αυξάνουν αρκετά τη σωματική και ψυχολογική επιβάρυνση που προκαλεί ο καρκίνος σε πολλούς ασθενείς." Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι ο πιο συχνός καρκίνος παγκοσμίως, με 1,5 εκατ. νέα περιστατικά ετησίως, και ο NSCLC αντιστοιχεί σε σχεδόν 85% του συνόλου των περιστατικών καρκίνου του πνεύμονα. Η εξέλιξη του NSCLC είναι ταχεία. Λιγότερο από 5% των ασθενών με προχωρημένο NSCLC επιβιώνουν για πέντε έτη. Η παράταση του χρόνου που οι ασθενείς ζουν χωρίς να παρουσιάσουν εξέλιξη της νόσου τους και η αντιμετώπιση των ανεπιθύμητων ενεργειών είναι δύο βασικοί στόχοι της θεραπείας. Καθημερινά, πάνω από 3.000 άτομα αποβιώνουν από καρκίνο του πνεύμονα παγκοσμίως.
Μελέτες και κύρια αποτελέσματα:
- ATLAS
Μία παγκόσμια, πολυκεντρική, τυχαιοποιημένη, διπλά τυφλή, ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο φάσης ΙΙΙ μελέτη, η οποία περιλάμβανε 1.160 ασθενείς με τοπικά προχωρημένο, υποτροπιάζοντα ή μεταστατικό NSCLC. Οι ασθενείς αρχικά έλαβαν θεραπεία πρώτης γραμμής με τέσσερις κύκλους μπεβασιζουμάμπης σε συνδυασμό με μία χημειοθεραπευτική αγωγή που επέλεξαν οι ερευνητές από διάφορες βασισμένες σε πλατίνη χημειοθεραπείες. Εφόσον ο καρκίνος δεν παρουσίασε εξέλιξη, οι ασθενείς τυχαιοποιήθηκαν στη συνέχεια (n=768) στη λήψη θεραπείας συντήρησης με μπεβασιζουμάμπη σε συνδυασμό με ερλοτινίμπη ή με μπεβασιζουμάμπη + εικονικό φάρμακο, μέχρι να παρατηρηθεί εξέλιξη της νόσου.
Η μελέτη ATLAS πέτυχε το κύριο καταληκτικό της σημείο, καθώς παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική παράταση του χρόνου επιβίωσης των ασθενών χωρίς επιδείνωση της νόσου τους, δηλαδή 39% βελτίωση σε σύγκριση με τους ασθενείς που έλαβαν θεραπεία συντήρησης με μπεβασιζουμάμπη μόνο. Η διάμεση επιβίωση χωρίς εξέλιξη της νόσου (PFS) ήταν 4,8 μήνες για τη θεραπεία συνδυασμού, σε σύγκριση με 3,7 για τη θεραπεία συντήρησης μόνο με Μπεβασιζουμάμπη, με στατιστικά σημαντικό λόγο κινδύνου 0,72.
- SATURN
Μία παγκόσμια, πολυκεντρική, διπλά τυφλή, τυχαιοποιημένη, προοπτική μελέτη φάσης III που είχε στόχο να αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα της ερλοτινίμπης ή του εικονικού φαρμάκου σε ασθενείς με προχωρημένο, υποτροπιάζοντα ή μεταστατικό NSCLC οι οποίοι δεν είχαν παρουσιάσει εξέλιξη της νόσου μετά την πρώτης γραμμής χημειοθεραπεία βασισμένη σε πλατίνη. Η μελέτη περιέλαβε περισσότερους από 880 ασθενείς από περίπου 160 κέντρα, εκ των οποίων 438 έλαβαν ερλοτινίμπη και 451 εικονικό φάρμακο.
Η μελέτη πέτυχε το κύριο καταληκτικό της σημείο, δείχνοντας στατιστικά σημαντική παράταση του χρόνου επιβίωσης των ασθενών χωρίς επιδείνωση της νόσου τους, που αντιστοιχούσε σε αύξηση κατά 41% σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο (λόγος κινδύνου = 0,71, τιμή p <0,0001). Οι ανεπιθύμητες ενέργειες στις μελέτες ATLAS και SATURN συμφωνούσαν με αυτές που είχαν παρατηρηθεί σε προηγούμενες μελέτες με μπεβασιζουμάμπη ή ερλοτινίμπη, καθώς και σε μελέτες αξιολόγησης του συνδυασμού των δύο φαρμάκων, και δεν παρατηρήθηκαν ενδείξεις που να προκαλέσουν ανησυχίες σχετικά με την ασφάλεια.s
Γενικές Πληροφορίες για τον Καρκίνο του Πνεύμονα
- Τι είναι ο καρκίνος του πνεύμονα;
Ο καρκίνος του πνεύμονα χαρακτηρίζεται από την αύξηση μη φυσιολογικών κυττάρων μέσα στον πνεύμονα. Υπάρχουν δύο κύριες μορφές καρκίνου του πνεύμονα:
- ο μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα (SCLC)
- ο μη μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα (NSCLC).
Ο NSCLC είναι η πιο συνηθισμένη μορφή καρκίνου του πνεύμονα και ευθύνεται για περίπου το 80% του συνόλου των περιστατικών. Μπορεί να υποδιαιρεθεί σε καρκίνωμα από το πλακώδες επιθήλιο, σε μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα και σε αδενοκαρκίνωμα (που περιλαμβάνει και το βρογχοκυψελιδικό καρκίνωμα).
- Επιδημιολογικά στοιχεία
Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι το κύριο αίτιο θανάτου από καρκίνο, τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), και ευθύνεται για το 19,7% του συνόλου των θανάτων από καρκίνο. Παγκοσμίως, περισσότερα από 1,5 εκατομμύρια νέα περιστατικά καρκίνου του πνεύμονα διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο. Πρόκειται για τον πιο θανατηφόρο τύπο καρκίνου στην Ευρώπη και το 2006 κόστισε τη ζωή σε 334.800 ανθρώπους. Περισσότεροι από 3.000 άνθρωποι πεθαίνουν από καρκίνο του πνεύμονα κάθε μέρα.
- Παράγοντες κινδύνου
Θεωρείται ότι ο καρκίνος του πνεύμονα οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στην έκθεση σε περιβαλλοντικούς παράγοντες, αν και, όπως συμβαίνει και με άλλους καρκίνους, η ευαισθησία στη νόσο μπορεί να μεταβληθεί ή να μετριαστεί από προστατευτικούς παράγοντες της γενετικής κατασκευής ή της δίαιτας ενός ατόμου. Το κάπνισμα τσιγάρων είναι αναμφίβολα ο κυριότερος αιτιολογικός παράγοντας. Θεωρείται υπεύθυνος για την πλειονότητα των περιστατικών καρκίνου του πνεύμονα στις Η.Π.Α. και σε άλλες χώρες, όπου γίνεται ή γινόταν μεγάλη χρήση καπνού. Έχει εκτιμηθεί ότι η εισπνοή καπνού από το περιβάλλον, το λεγόμενο "παθητικό κάπνισμα", προκαλεί ετησίως 3.000 θανάτους από καρκίνο του πνεύμονα στις Η.Π.Α.
Άλλοι παράγοντες που φαίνεται να συσχετίζονται με τον καρκίνο του πνεύμονα είναι:
- επαγγελματική έκθεση σε διάφορα υλικά (πίσσα, αιθάλη και μέταλλα, όπως αρσενικό και χρώμιο),
- έκθεση σε οικοδομικά υλικά (άλατα πυριτίου και αμίαντο)
- ακτινοβολία (ραδόνιο, ακτίνες-Χ και ακτίνες γάμμα)
- ατμοσφαιρική ρύπανση (λόγω κυκλοφορίας - κυρίως λόγω των καυσαερίων από τις
- εξατμίσεις μηχανών ντίζελ και άλλων καρκινογόνων, που μεταφέρονται με τον αέρα)
- ρύπανση εσωτερικών χώρων (που προκαλείται από τις καύσεις για θέρμανση και μαγείρεμα και είναι ιδιαίτερα σημαντική στις φτωχότερες χώρες)
- οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του πνεύμονα
- Συμπτώματα
Αν και ο καρκίνος του πνεύμονα είναι ένας από τους πιο κοινούς συμπαγείς όγκους, είναι δύσκολο να διαγνωσθεί σε πρώιμο στάδιο. Είναι φυσιολογικό, οι ασθενείς με συμπτώματα να επισκέπτονται για πρώτη φορά την κλινική σε όψιμο στάδιο και αυτό έχει ως αποτέλεσμα μειωμένες θεραπευτικές επιλογές και κακή πρόγνωση. Συνήθως σε νόσους πρώιμου σταδίου δεν εμφανίζονται συμπτώματα και η αρχική ένδειξη είναι ένα τυχαίο ακτινογραφικό εύρημα (π.χ. μιας ακτινογραφίας θώρακα που γίνεται σαν εξέταση ρουτίνας για κάποια άσχετη κατάσταση). Τα κλινικά χαρακτηριστικά του προχωρημένου καρκίνου του πνεύμονα συνήθως προκαλούνται από την τοπική ανάπτυξη του όγκου στον πνεύμονα και περιλαμβάνουν απόφραξη των βρόγχων (από ενδοβρογχική ανάπτυξη ή εξωτερική πίεση), διήθηση του μεσοθωρακίου (αύξηση του όγκου στο κεντρικό διαμέρισμα του θώρακα), μετάσταση μέσω των αιμοφόρων αγγείων και των λεμφαγγείων, και διαταραχές άλλων λειτουργιών του σώματος, ιδιαίτερα του ενδοκρινούς, μεταβολικού και νευρικού συστήματος (παρανεοπλασματικά σύνδρομα).
Τα βασικότερα συμπτώματα του καρκίνου του πνεύμονα είναι:
- Δύσπνοια και/ή συριγμός
- Χρόνιος βήχας και/ή επαναλαμβανόμενες κρίσεις βρογχίτιδας
- Βράγχος φωνής (βραχνάδα)
- Αποβολή αίματος με το βήχα (αιμόπτυση) ή ίχνη αίματος στα πτύελα (αιμόφυρτα πτύελα)
- Απώλεια βάρους και όρεξης, χωρίς γνωστή αιτία
- Πόνος στο θώρακα
- Διάγνωση
Η διαδικασία διάγνωσης του καρκίνου του πνεύμονα περιλαμβάνει μικροσκοπική εξέταση των κυττάρων του όγκου (κυτταρολογική και ιστολογική εξέταση). Τέτοιες εξετάσεις επιτρέπουν την κατάταξη του καρκίνου του πνεύμονα σε δύο μεγάλες κατηγορίες: μικροκυτταρικό (SCLC) και μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα (NSCLC). Παρά αυτή την κατάταξη, οι διαφορές μεταξύ των δύο ομάδων μπορεί να είναι ασαφείς, και σε ποσοστό 10% έως 20% οι καρκίνοι του πνεύμονα έχουν χαρακτηριστικά και των δύο τύπων καρκίνου (μικτοί ιστολογικοί τύποι). Τη διάγνωση ακολουθεί η διαδικασία της σταδιοποίησης, κατά την οποία διερευνάται η έκταση της νόσου και ποιες δομές ή /και όργανα έχουν προσβληθεί. Στο πλαίσιο της σταδιοποίησης γίνονται διάφορες εξετάσεις, όπως αξονικές ή μαγνητικές τομογραφίες θώρακος, εγκεφάλου, κοιλίας (με ή χωρίς σκιαγραφικό), σπινθηρογράφημα οστών κ.ά. Το στάδιο της νόσου έχει προγνωστική αξία και καθορίζει μαζί με άλλους συνεκτιμώμενους παράγοντες τη θεραπευτική αντιμετώπιση.
- Θεραπεία
Η επιλογή της σωστής θεραπείας εξαρτάται από την ακριβή εκτίμηση του τύπου του όγκου, του σταδίου εξέλιξής του και της έκτασης της εξάπλωσής του στους περιβάλλοντες ιστούς (τοπική διήθηση) ή στους απομακρυσμένους ιστούς (μετάσταση). Οι τρεις κλασικές θεραπείες για τον καρκίνο του πνεύμονα είναι η χειρουργική επέμβαση, η ακτινοθεραπεία και η χημειοθεραπεία. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν μία ή περισσότερες από αυτές τις θεραπείες, ανάλογα με τον τύπο του καρκίνου, το στάδιο της νόσου, την ηλικία και τη φυσική κατάσταση του ασθενούς. Οι εντοπισμένοι καρκίνοι (δηλ. καρκίνοι που δεν έχουν εξαπλωθεί στους περιβάλλοντες ιστούς), που ανιχνεύονται σε πρώιμο στάδιο μπορεί να αντιμετωπιστούν επιτυχώς με χειρουργική επέμβαση και ακτινοβολία. Έως 70% των ασθενών επιβιώνουν για τουλάχιστον πέντε έτη μετά τη διάγνωση, αν λάβουν θεραπεία σε αυτό το στάδιο, ενώ ένα ποσοστό εξ αυτών επιτυγχάνουν ίαση. Ωστόσο, η πλειοψηφία των περιστατικών NSCLC (μη μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα) διαγιγνώσκονται σε προχωρημένο στάδιο, όταν ο καρκίνος έχει ήδη εξαπλωθεί σε άλλο μέρος του σώματος. Για τον προχωρημένο NSCLC, η χημειοθεραπεία είναι η θεραπευτική επιλογή πρώτης γραμμής. Νεώτερες θεραπείες που στοχεύουν ειδικά τις μοριακές διαδικασίες που υποστηρίζουν την αύξηση και την εξάπλωση των καρκινικών κυττάρων, έχουν δώσει ενθαρρυντικά αποτελέσματα τα τελευταία χρόνια, καθώς οδηγούν σε παράταση της επιβίωσης και έλεγχο της νόσου.
- Ποιότητα ζωής
Η ποιότητα ζωής είναι βασικό ζήτημα για τους ασθενείς με προχωρημένο NSCLC ή όψιμου σταδίου. Οι ασθενείς και αυτοί που τους φροντίζουν συχνά έρχονται αντιμέτωποι με δύσκολες επιλογές, όταν πρέπει να ζυγίσουν τα πλεονεκτήματα της επιθετικής ή εντατικής χημειοθεραπείας, όπως η παράταση της επιβίωσης ή ο έλεγχος του όγκου, έναντι των σοβαρών παρενεργειών που περιλαμβάνουν οξείες καταστάσεις, όπως διάρροια και εμέτους, ουδετεροπενία συνοδευόμενη από αυξημένο κίνδυνο λοιμώξεων, αλωπεκία (απώλεια μαλλιών), και έναντι των λιγότερο άμεσων ανεπιθύμητων ενεργειών, όπως η παράταση της παραμονής στο νοσοκομείο και η καταβολή. Όμως, η μη χορήγηση θεραπείας και η επακόλουθη πρόοδος της νόσου συνδέεται επίσης με χειρότερη ποιότητα ζωής, λόγω, μεταξύ άλλων, επιδείνωσης των συμπτωμάτων του πόνου, της δύσπνοιας και του βήχα. Ένας από τους στόχους των νέων θεραπειών είναι η μείωση της σχετιζόμενης με τη θεραπεία τοξικότητας, με ταυτόχρονη ανακούφιση από τα συμπτώματα και παράταση του χρόνου μέχρι την επιδείνωσή τους, ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής τους. Οι στοχεύουσες θεραπείες έχουν τη δυνατότητα να βελτιώσουν τόσο τον έλεγχο του όγκου όσο και την ποιότητα ζωής των ασθενών με NSCLC.
Πηγή: Δελτίο Τύπου, 11 Ιουνίου 2009, V+O Communications