Σχήμα 1. Διεθνείς διακυμάνσεις στην τυποποιημένη, βάσει της ηλικίας, συχνότητα του καρκίνου του στομάχου στους άνδρες.
Μελέτη ορόσημο (μελέτη ToGA) με την τραστουζουμάμπη (Herceptin) αποκαλύπτει
πρωτοφανές όφελος επιβίωσης σε ασθενείς με HER2-θετικό καρκίνο του στομάχου (
26/06/09
)
Η στοχευμένη θεραπεία με τραστουζουμάμπη έχει τις προϋποθέσεις να καταστεί το πρότυπο θεραπείας για ασθενείς με HER2-θετικό καρκίνο του στομάχου
Τα δεδομένα από τη μελέτη ToGA, που παρουσιάσθηκαν στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας (ASCO), στο Ορλάντο, Φλόριντα, έδειξαν ότι η προσθήκη της τραστουζουμάμπης σε μια συνήθη χημειοθεραπεία (καπεσιταμπίνη (Xeloda) ή ενδοφλέβια 5-FU και σισπλατίνη) παρατείνει κατά μέσο όρο τις ζωές των ασθενών με τον επιθετικό αυτό καρκίνο κατά σχεδόν 3 μήνες. Ο προχωρημένος καρκίνος του στομάχου (γαστρικός) συνδέεται με πτωχή πρόγνωση και ο διάμεσος χρόνος επιβίωσης μετά τη διάγνωση με τις τρέχουσες διαθέσιμες θεραπείες είναι περίπου 10 μήνες. Με την προσθήκη τραστουζουμάμπης σε μια συνήθη χημειοθεραπεία ο διάμεσος χρόνος επιβίωσης μετά τη διάγνωση φτάνει τους 13,8 μήνες. Η διεθνής μελέτη φάσης III έδειξε, επίσης, ότι η τραστουζουμάμπη μειώνει τον κίνδυνο θανάτου σε ασθενείς με HER2-θετικό, προχωρημένο και μη εγχειρήσιμο καρκίνο του στομάχου κατά 26%, σε σύγκριση με τους ασθενείς που δε λαμβάνουν τραστουζουμάμπη. Οι ασθενείς, των οποίων οι όγκοι εκφράζουν υψηλά επίπεδα HER2 ωφελήθηκαν ακόμη περισσότερο από την προσθήκη της τραστουζουμάμπης στη θεραπεία: η ζωή τους παρατάθηκε σε 16 μήνες κατά μέσο όρο.
"Είναι πράγματι πολύ ενθαρρυντικό να βλέπει κανείς πρωτοφανές αυτό όφελος επιβίωσης που διαπιστώσαμε σε ασθενείς με HER2-θετικό καρκίνο του στομάχου", δήλωσε ο κύριος ερευνητής της μελέτης Καθηγ. Eric Van Cutsem από το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Gasthuisberg, στο Leuven του Βελγίου. "Η αντιμετώπιση του προχωρημένου καρκίνου του στομάχου αποτελεί μία σημαντική ιατρική ανάγκη που δεν έχει καλυφθεί. Τα δεδομένα από τη μελέτη ToGA αποδεικνύουν ότι η στοχευμένη θεραπεία με τραστουζουμάμπη αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προόδου στο θεραπευτικό αυτό τομέα."
Ο καρκίνος του στομάχου είναι το δεύτερο πιο συχνό αίτιο θανάτου που σχετίζεται με καρκίνο στον κόσμο, με περισσότερες από 1.000.000 διαγνώσεις νέων περιστατικών ετησίως. Η έγκαιρη διάγνωση της νόσου αποτελεί πρόκληση, καθώς οι περισσότεροι ασθενείς δεν παρουσιάζουν συμπτώματα στο πρώιμο στάδιο. Περίπου 22% των όγκων του στομάχου είναι HER2-θετικοί. Το ποσοστό αυτό είναι το ίδιο στην Ευρώπη και στην Ασία, όπου ο καρκίνος του στομάχου είναι ιδιαίτερα συχνός. Η τραστουζουμάμπη αποτελεί ήδη θεμελιώδη θεραπεία για ασθενείς με HER2-θετικό καρκίνο του μαστού και τώρα, με βάση τα αποτελέσματα της μελέτης ToGA, η Roche θα ζητήσει την έγκριση των ρυθμιστικών αρχών για τη χρήση της τραστουζουμάμπης για τη θεραπεία ασθενών με HER2-θετικό, προχωρημένο γαστρικό καρκίνο.
- Σχετικά με τη μελέτη ToGA
Η ToGA είναι η πρώτη τυχαιοποιημένη μελέτη φάσης III που διερευνά τη χρήση της τραστουζουμάμπης σε ασθενείς με μη εγχειρήσιμο, τοπικά προχωρημένο, υποτροπιάζοντα ή/ και μεταστατικό, HER2-θετικό γαστρικό καρκίνο. Περίπου 3.800 ασθενείς ελέγχθηκαν για HER2-θετικούς όγκους και 594 ασθενείς με HER2-θετική νόσο εντάχθηκαν στη μελέτη. Το σκεπτικό για τη διεξαγωγή αυτής της μελέτης βασίσθηκε στο γεγονός ότι η στοχευμένη θεραπεία με τραστουζουμάμπη έχει δείξει άνευ προηγουμένου αποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση του HER2-θετικού καρκίνου του μαστού. Υπερέκφραση της HER2 παρατηρείται, επίσης, και στον καρκίνο του στομάχου. Μια στοχευμένη αντικαρκινική θεραπεία είναι ένας τύπος φαρμακευτικής αγωγής που σταματά την αύξηση των καρκινικών κυττάρων παρακωλύοντας τη δράση συγκεκριμένων μορίων που συμβάλλουν στην αύξηση των όγκων.
Στη μελέτη ToGA, οι ασθενείς τυχαιοποιήθηκαν σε δύο ομάδες και έλαβαν ως θεραπεία πρώτης γραμμής μίας από τις ακόλουθες αγωγές:
- Μια φθοριοπυριμιδίνη (καπεσιταμπίνη ή ενδοφλέβια 5-FU) και σισπλατίνη κάθε 3 εβδομάδες για 6 κύκλους. Οι περισσότεροι ασθενείς λάμβαναν καπεσιταμπίνη και σισπλατίνη ως χημειοθεραπεία
- Τραστουζουμάμπη 6mg/kg κάθε 3 εβδομάδες μέχρι την εξέλιξη της νόσου σε συνδυασμό με μια φθοριοπυριμιδίνη και σισπλατίνη για 6 κύκλους.
Πρωταρχικός στόχος της μελέτης ήταν να δείξει την ανωτερότητα της τραστουζουμάμπης όσον αφορά στη συνολική επιβίωση, σε σύγκριση με τη χημειοθεραπεία μόνο. Η προ-σχεδιασμένη ενδιάμεση ανάλυση ξεκίνησε όταν παρατηρήθηκαν 347 συμβάντα. Δευτερεύοντα καταληκτικά σημεία της μελέτης ήταν η επιβίωση χωρίς εξέλιξη της νόσου, το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης, η διάρκεια της ανταπόκρισης, η ασφάλεια και η ποιότητα ζωής. Στη μελέτη ToGA, δεν παρατηρήθηκαν νέες ή απροσδόκητες ανεπιθύμητες ενέργειες. Η τραστουζουμάμπη αύξησε το διάμεσο συνολικό χρόνο επιβίωσης κατά 2,7 μήνες με το διάμεσο χρόνο επιβίωσης να φτάνει τους 13,8 μήνες. Το ποσοστό ανταπόκρισης αυξήθηκε με την τραστουζουμάμπη από 34,5% σε 47,3%. Οι ασθενείς με όγκους που εμφάνιζαν υψηλά επίπεδα HER2 ωφελήθηκαν ακόμη περισσότερο από την προσθήκη της τραστουζουμάμπης στη θεραπεία.
- Σύντομες πληροφορίες για τον HER2-θετικό γαστρικό καρκίνο (καρκίνο του στομάχου)
Γαστρικός καρκίνος
Ο γαστρικός καρκίνος, γνωστός και ως καρκίνος του στομάχου, είναι το δεύτερο πιο συχνό αίτιο θανάτου που σχετίζεται με καρκίνο παγκοσμίως (περίπου 800.000 θάνατοι ετησίως), παρά το γεγονός ότι δεν είναι παρά ο τέταρτος σε συχνότητα διαγνώσεων καρκίνος (περίπου ένα εκατομμύριο νέες διαγνώσεις ετησίως)
Η επίπτωση του γαστρικού καρκίνου παρουσιάζει μεγάλες διακυμάνσεις ανάλογα με τη γεωγραφική περιοχή, εμφανιζόμενος με πολύ μεγαλύτερη συχνότητα στις ανατολικές χώρες απ' όσο στη Δύση, ενώ όσον αφορά στα δύο φύλα οι άνδρες είναι πιο επιρρεπείς στην ανάπτυξη της νόσου σε σύγκριση με τις γυναίκες.
Παγκοσμίως, περίπου τα μισά περιστατικά γαστρικού καρκίνου διαγιγνώσκονται σε πρώιμα στάδια της νόσου και τα υπόλοιπα μισά σε προχωρημένο στάδιο. Σε ανατολικές χώρες, όπου ο προληπτικός έλεγχος για πρώιμο γαστρικό καρκίνο είναι αποτελεσματικός, εφαρμόζονται εκτενή προγράμματα προληπτικού ελέγχου
Τα συνήθη συμπτώματα σε πιο όψιμα στάδια της νόσου είναι: δυσπεψία, οξύτητα, ερυγές (ρέψιμο), αίσθημα πλήρωσης του στομάχου, απώλεια βάρους και απώλεια όρεξης, πόνος, ναυτία, δυσκολία κατάποσης, αναιμία και παρουσία αίματος στα κόπρανα.
Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο γαστρικού καρκίνου είναι:
- Φύλο. Οι άνδρες έχουν περισσότερες πιθανότητες ανάπτυξης γαστρικού καρκίνου
- Ηλικία. Η συχνότητα εμφάνισης του γαστρικού καρκίνου αυξάνεται με την ηλικία
- Περίπου 59% των περιστατικών σε αναπτυσσόμενες χώρες και 63% των περιστατικών σε ανεπτυγμένες χώρες οφείλονται σε βακτηριακή λοίμωξη με το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού (Helicobacter pylori)
- Οισοφάγος Barrett, κακοήθης αναιμία και ομάδα αίματος A
- Υψηλή πρόσληψη αλατισμένων τροφίμων και συντηρημένου κρέατος
- Κάπνισμα
- Παχυσαρκία
- Περιβάλλον / χαμηλές κοινωνικοοικονομικές συνθήκες
- Γενετικοί και οικογενείς παράγοντες κινδύνου
Η πλούσια σε φρέσκα φρούτα και λαχανικά -ιδιαίτερα σε βιταμίνη C- διατροφή ενδέχεται να βοηθά στην πρόληψη της βλάβης της προστατευτικής επένδυσης του στομάχου, η οποία μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη γαστρικού καρκίνου.
Στη διάγνωση του γαστρικού καρκίνου χρησιμοποιούνται διάφοροι τύποι ελέγχων.
Οι κύριες μέθοδοι είναι:
- Ενδοσκόπηση - εισαγωγή από το στόμα ενός επιμήκους σωλήνα με ένα μικροσκοπικό φως και μια κάμερα στο άκρο του, που φθάνει στο στομάχι και το λεπτό έντερο, επιτρέποντας στον ιατρό να διερευνήσει ενδεχόμενες παθολογικές καταστάσεις
- Κατάποση βαρίου ή γεύμα βαρίου - χορήγηση στον ασθενή ενός λευκού υγρού για να το καταπιεί. Το υγρό αυτό είναι ορατό στον ακτινολογικό έλεγχο, οπότε μετά την κατάποσή του από τον ασθενή, ο γιατρός μπορεί να παρακολουθήσει το βάριο στην οθόνη του ακτινολογικού μηχανήματος καθώς περνάει από το στομάχι.
- Τρέχουσες θεραπευτικές επιλογές και προσδοκίες για τους ασθενείς
Η αντιμετώπιση του γαστρικού καρκίνου εξαρτάται από αρκετούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένου του μεγέθους, της θέσης και της έκτασης του όγκου, του σταδίου της νόσου, της ηλικίας και της συνολικής κατάστασης της υγείας του ασθενή. Οι τρέχουσες θεραπευτικές επιλογές περιλαμβάνουν τη χειρουργική επέμβαση, τη χημειοθεραπεία και την ανακουφιστική φροντίδα. Η χειρουργική επέμβαση είναι η μόνη θεραπεία που μπορεί να οδηγήσει σε ίαση του γαστρικού καρκίνου. Σε προχωρημένα στάδια της νόσου, η χημειοθεραπεία αποτελεί στην πλειονότητα των περιπτώσεων τη μόνη θεραπευτική επιλογή και συνδέεται με πτωχή κατά μέσο όρο επιβίωση (περίπου 10-11 μήνες)
- HER2-θετικός γαστρικός καρκίνος
Ο ανθρώπινος επιδερμικός αυξητικός παράγοντας 2 (HER2) είναι μια πρωτεΐνη στην επιφάνεια των κυττάρων, η οποία όταν είναι παρούσα σε μεγαλύτερες από τις συνήθεις ποσότητες (υπερέκφραση της HER2) πυροδοτεί την επιθετική αύξηση του όγκου και την ταχεία ανάπτυξη μεταστάσεων. Περίπου 22% των γαστρικών όγκων υπερεκφράζουν την HER2 (HER2-θετικός γαστρικός καρκίνος). Τα ποσοστά HER2-θετικότητας είναι παρόμοια στην Ευρώπη και την Ασία. Οι μεθοδολογίες που χρησιμοποιούνται για τον προσδιορισμό της κατάστασης HER2 είναι: η ανοσοϊστοχημική (IHC) που εκτιμά την υπερέκφραση της HER2 και οι μέθοδοι In Situ υβριδισμού (ISH) που προσδιορίζoυν τη γονιδιακή επέκταση HER2. Η τραστουζουμάμπη είναι η πρώτη στοχευμένη βιολογική θεραπεία που έχει αποδειχθεί ότι παρατείνει την επιβίωση ασθενών με HER2-θετικό προχωρημένο γαστρικό καρκίνο.
- Η τραστουζουμάμπη (Hercptin) στην αντιμετώπιση του γαστρικού καρκίνου
Η τραστουζουμάμπη αποτελεί θεμελιώδη θεραπεία για ασθενείς με HER2-θετικό καρκίνο του μαστού, με περισσότερες από 600.000 γυναίκες να έχουν ήδη ωφεληθεί από τη λήψη της θεραπείας. Εκτιμάται ότι θα επιφέρει ανάλογη επαναστατική πρόοδο και στην αντιμετώπιση του προχωρημένου γαστρικού καρκίνου, χάρη στη δυνατότητά του να παρατείνει τη ζωή των ασθενών. Προκλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι η τραστουζουμάμπη καταστέλλει αποτελεσματικά την αύξηση των HER2-θετικών γαστρικών όγκων, τόσο ως μονοθεραπεία όσο και σε συνδυασμό με χημειοθεραπευτικούς παράγοντες. Η ToGA είναι η πρώτη διεθνής φάσης III μελέτη που αξιολόγησε η τραστουζουμάμπη σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία έναντι της χορήγησης μόνο χημειοθεραπείας, ως θεραπεία πρώτης γραμμής σε ασθενείς με HER2-θετικό, μη εγχειρήσιμο, τοπικά προχωρημένο, υποτροπιάζοντα και/ή μεταστατικό γαστρικό καρκίνο. Η τραστουζουμάμπη είναι η πρώτη στοχευμένη βιολογική θεραπεία που αξιολογήθηκε σε ασθενείς με προχωρημένο γαστρικό καρκίνο. Η μελέτη αυτή είναι σημαντική για τους ασθενείς με προχωρημένο γαστρικό καρκίνο, καθώς οι τρέχουσες θεραπείες συνδέονται με πτωχή επιβίωση και τοξικότητα. Η τραστουζουμάμπη δεν είναι ακόμη εγκεκριμένη για την αντιμετώπιση του HER2-θετικού προχωρημένου γαστρικού καρκίνου. Έχει αποδειχθεί ότι παρατείνει την επιβίωση σε γυναίκες με HER2-θετικό πρώιμο και προχωρημένο καρκίνο του μαστού.
Έλεγχος της HER2 στο γαστρικό καρκίνο
Ο έλεγχος της HER2 κατά την αρχική διάγνωση της νόσου θα είναι καίριας σημασίας για τη διασφάλιση της κατάλληλης θεραπείας του γαστρικού καρκίνου. Πρόσφατα στοιχεία έχουν δείξει ότι οι τεκμηριωμένες αξιόπιστες μέθοδοι και τα συστήματα αξιολόγησης που υπάρχουν για τον έλεγχο της κατάστασης HER2 στον καρκίνο του μαστού θα μπορούσαν, με κάποιες μικρές τροποποιήσεις, να προσφέρουν αξιόπιστο εντοπισμό των ασθενών που μπορούν να ωφεληθούν από τη δυνατότητα παράτασης της ζωής που προσφέρει η τραστουζουμάμπη.
Δύο κύριες μεθοδολογίες χρησιμοποιούνται για τον προσδιορισμό της κατάστασης HER2:
- Η ανοσοϊστοχημική μέθοδος (IHC) μπορεί να δείξει πόση πρωτεΐνη HER2 είναι παρούσα στο δείγμα του όγκου
- Οι μέθοδοι In-Situ υβριδισμού (FISH, CISH, SISH) μετρούν την ποσότητα του γονιδίου HER2 στα κύτταρα του όγκου
Η IHC θα πρέπει να χρησιμοποιείται ως κύριος τρόπος ελέγχου. Τα περιστατικά με πολύ υψηλά επίπεδα υπερέκφρασης της HER2 (IHC 3+) είναι κατάλληλα για θεραπεία με τραστουζουμάμπη. Όλα τα άλλα περιστατικά με χαμηλότερα επίπεδα υπερέκφρασης της HER2 θα πρέπει να ελέγχονται εκ νέου με ISH (κατά προτίμηση SISH ή CISH,). Οι ασθενείς με θετικά αποτελέσματα στην ISH είναι επίσης κατάλληλοι για θεραπεία με τραστουζουμάμπη.
- Tραστουζουμάμπη
- Τρόπος δράσης της τραστουζουμάμπης
Η τραστουζουμάμπη είναι ένα μονοκλωνικό αντίσωμα, δηλαδή ένας βιολογικός παράγοντας, που χρησιμοποιείται σήμερα ως αντικαρκινική θεραπεία - δεν είναι χημειοθεραπευτικό φάρμακο. Επιτίθεται ειδικά και καταστρέφει τα κύτταρα του όγκου που υπερεκφράζουν τη HER2, αποκλείοντας τη HER2 και ενεργοποιώντας το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού.
- Προφίλ ασφάλειας της τραστουζουμάμπης
Όπως συμβαίνει με όλα τα φάρμακα, η θεραπεία με τραστουζουμάμπη μπορεί να προκαλέσει ορισμένες ανεπιθύμητες ενέργειες. Οι ανεπιθύμητες αυτές ενέργειες μπορεί να περιλαμβάνουν σχετιζόμενες με την έγχυση αντιδράσεις κατά τη χορήγηση (γριπώδη συμπτώματα, όπως πυρετός και ρίγη), καθώς και επίδραση του φαρμάκου στην καρδιά. Οι καρδιακές ανεπιθύμητες ενέργειες είναι συνήθως αναστρέψιμες και αντιμετωπίσιμες και στην πλειονότητα των περιπτώσεων δεν αποκλείουν την περαιτέρω θεραπεία των ασθενών. Γενικά, συνιστάται προσεκτική αξιολόγηση και παρακολούθηση της καρδιακής λειτουργίας τόσο πριν από την έναρξη όσο και κατά τη διάρκεια της θεραπείας που στοχεύει στη HER2.
Καθώς η τραστουζουμάμπη δεν είναι χημειοθεραπευτικός παράγοντας, αλλά ένα αντίσωμα που αποκλείει τη HER2 και ενεργοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα του σώματος, όταν συνταγογραφείται μόνο του, δε συνδέεται με τις συνήθεις ανεπιθύμητες ενέργειες της χημειοθεραπείας, όπως απώλεια του τριχωτού της κεφαλής.
- Παραπομπές
Η τραστουζουμάμπη δεν είναι ακόμη εγκεκριμένη για χρήση στη θεραπεία του γαστρικού καρκίνου.
Σχήμα 1. Διεθνείς διακυμάνσεις στην τυποποιημένη, βάσει της ηλικίας, συχνότητα του καρκίνου του στομάχου στους άνδρες.
Σχήμα 2. Διεθνείς διακυμάνσεις στην τυποποιημένη, βάσει της ηλικίας, συχνότητα του καρκίνου του στομάχου στις γυναίκες.
Πηγή: Δελτίο Τύπου, 11 Ιουνίου 2009, V+O Communication