ΕΠΙΚΑΙΡΑ
ΘΕΜΑΤΑ ΙII
ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΑ: Π.
ΝΙΚΟΛΑΪΔΟΥ
KOΛΥΜΒΗΤΗΡΙΑ
ΚΑΙ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΑ
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ
Π. Παναγιωτοπούλου - Γαρταγάνη
Η κολύμβηση, ως άθληση που γίνεται στα κολυμβητήρια, προσελκύει ανθρώπους όλων
των ηλικιών και ιδιαίτερα τα παιδιά, διότι είναι μία δραστηριότητα που συνδυάζει
την άθληση με την ψυχαγωγία. Με την κολύμβηση ασκείται το σώμα και παράλληλα
δημιουργείται μία ευχάριστη ψυχική διάθεση που αντανακλά στην υγεία των κολυμβητών.
Λειτουργία των
κολυμβητηρίων
Για να έχουμε τα ευεργετικά αποτελέσματα της κολύμβησης στην υγεία των κολυμβητών
πρέπει τα κολυμβητήρια (κλειστά - ανοικτά) να λειτουργούν σύμφωνα με τους κανόνες
υγιεινής της ισχύουσας νομοθεσίας, οι οποίοι επιβάλλουν:
1. Απολύμανση του νερού
Η απολύμανση του νερού της δεξαμενής κολύμβησης γίνεται κυρίως με τις εξής μεθόδους:
α) Τη χλωρίωση του νερού. Για τη χλωρίωση του νερού, που είναι η πιο διαδεδομένη
μέθοδος, χρησιμοποιείται συνήθως χλώριο (Cl2) σε αεριώδη μορφή ή χλώριο σε στερεά
μορφή, ή χλωρίνη (NaOCl) σε υγρή μορφή. Όταν τα στοιχεία αυτά προστεθούν στο
νερό, σχηματίζεται υποχλωριώδες οξύ (HOCl), το οποίο διασπάται στα συστατικά
του HOCl > H++OCl- (ιόν υποχλωρίτου). Περισσότερο το υποχλωριώδες οξύ και
λιγότερο το ιόν του υποχλωρίτου διαχέονται στους μικροοργανισμούς διαμέσου του
τοιχώματός τους, αντιδρούν με τις πρωτεΐνες τους και τους καταστρέφουν.
Μετά τη χλωρίωση του νερού πρέπει, με τη λήψη δείγματος, να ελέγχονται:
Καθημερινά
- Η θολερότητα του νερού
- Η θερμοκρασία του νερού πρέπει να είναι
Μεγάλα παιδιά 26-27,5ο C
Μικρά παιδιά 33ο C
- Το ρΗ του να κυμαίνεται από 7,2-7,6 με ανώτερο όριο το 8 (αντανακλά τα επίπεδα
χλωρίου του νερού της δεξαμενής κολύμβησης)
Εβδομαδιαία
- Τα επίπεδα του ελεύθερου χλωρίου πρέπει να είναι: 0,6-1mg/L.
- Το υπόλειμμα χλωρίου: 0,4mg/L (να μην υπερβαίνει 0,7mg/L).
- Η μικροβιολογική ποιότητα του νερού: Κολοβακτηρίδια, εντερόκοκκοι, σταφυλόκοκκοι
κοαγκουλάση (+) και η ψευδομονάδα aeuroginosa να μην ανιχνεύονται. Τα ετερότροφα
βακτήρια να μην υπερβαίνουν τις 200 αποικίες/1ml.
β) Το σύστημα οζονοποίησης. Το όζον είναι το ισχυρότερο οξειδωτικό μέσο με το
οποίο περιορίζονται τα μικρόβια και οι ιοί, προκαλείται καύση οργανικών ουσιών,
χωρίς να επηρεάζεται η οσμή, η γεύση και η διαύγεια του νερού. Όμως, το όζον
έχει σημαντικές παρενέργειες, γι' αυτό πρέπει η στάθμη του να είναι μηδενική.
Με το σύστημα οζονοποίησης χρησιμοποιείται μια συσκευή που λειτουργεί με αέρα
και ηλεκτρισμό και παράγει όζον. Η οζονοποίηση γίνεται σε προδεξαμενή του κολυμβητηρίου
και το νερό εισερχόμενο στη δεξαμενή κολύμβησης ελέγχεται συνεχώς με ειδικά
εγκατεστημένο σύστημα ελέγχου. Συγκεκριμένα, το νερό διακινείται διαρκώς από
τη δεξαμενή κολύμβησης προς τη δεξαμενή οζόνωσης και συνεχώς λαμβάνονται δείγματα,
προκειμένου να μετρηθεί η στάθμη του όζοντος (Ο3) που πρέπει να είναι μηδενική.
Όμως, δεν επαρκεί το όζον για την απολύμανση του νερού της δεξαμενής κολύμβησης
και γι' αυτό πρέπει να προστίθεται στο νερό ποσότητα NaOCl 15%.
γ) Το σύστημα ιονισμού. Ο ιονισμός γίνεται σε ειδικό θάλαμο, όπου απελευθερώνονται
ιόντα χαλκού. Το νερό της δεξαμενής κολύμβησης περνά με τρόπο αυτοματοποιημένο
από το θάλαμο ιονισμού, που είναι τοποθετημένος μεταξύ αντλίας και φίλτρου και
απολυμαίνεται. Το πλεονέκτημα του συστήματος αυτού είναι ότι μειώνει κατά 80%
τη χρήση χημικών για την απολύμανση του νερού της δεξαμενής κολύμβησης, περιορίζει
την οσμή του χλωρίου και καταστρέφει τα άλγη στο νερό (τα άλγη είναι φυτικοί
μονοκύτταροι οργανισμοί που ζουν σε γλυκά ή αλμυρά νερά, καθώς και στα κολυμβητήρια),
ενώ το μειονέκτημά του είναι ότι η απολύμανση του νερού δεν γίνεται στα ενδεικνυόμενα
επίπεδα (100%).
δ) Την υπεριώδη ακτινοβολία. Με την υπεριώδη ακτινοβολία καταστρέφονται οι μικροοργανισμοί
μέσω φωτο-οξείδωσης. Απαιτείται, όμως, και παράλληλη προσθήκη NaOCl στο νερό
της δεξαμενής κολύμβησης. Η μέθοδος αυτή δεν έχει ικανοποιητικά αποτελέσματα
απολύμανσης του νερού.
Η απολύμανση του νερού των κολυμβητηρίων του νομού Αττικής γίνεται με χλώριο
σε αεριώδη ή υγρή ή στερεά μορφή και μόνο τα κολυμβητήρια του Ολυμπιακού Σταδίου
(ΟΑΚΑ) χρησιμοποιούν όζον (Ο3) παράλληλα με μικρή ποσότητα NaOCl, βάσει των
διατάξεων της Διεθνούς Κολυμβητικής Ομοσπονδίας (FINA).
2. Kαθαριότητα του κολυμβητηρίου
Καθημερινά πρέπει να καθαρίζεται η δεξαμενή κολύμβησης και ο χώρος γύρω από
το κολυμβητήριο από φύλλα, τρίχες και διάφορα άλλα απορρίμματα και να ολοκληρώνεται
ο καθαρισμός με τις ειδικές σκούπες ρομπότ. Επίσης, πρέπει να καθαρίζονται συνεχώς
τα ειδικά φίλτρα, διαφορετικά τα μολυσμένα στοιχεία που έχουν κατακρατηθεί θα
επιστρέφουν εκ νέου στο νερό της δεξαμενής και θα το μολύνουν.
3. Καθαριότητα των λουομένων
Οι κολυμβητές πρέπει να τηρούν τους απαιτούμενους όρους καθαρότητας του σώματός
τους. Να κάνουν ντους με σαπούνι πριν και μετά την κολύμβηση. Να φορούν καπέλο
που να καλύπτει πλήρως τα μαλλιά τους, διότι οι τρίχες που ενδεχομένως πέσουν
θα μολύνουν το νερό και θα φράξουν τα φίλτρα των αγωγών. Να μην ουρούν στο νερό
του κολυμβητηρίου.
4. Αερισμός του χώρου,
κατάλληλη θερμοκρασία του νερού κ.λπ.
Στα κλειστά κολυμβητήρια πρέπει να υπάρχει ένα πολύ καλό σύστημα αερισμού (600m3
αέρα/ώρα/άτομο) και να μην χρησιμοποιούνται συσκευές που ανακυκλώνουν τον αέρα.
Βέβαια, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τον αερισμό η έκταση του κολυμβητηρίου,
ο αριθμός των κολυμβητών, η εποχή (κυρίως ο χειμώνας) κ.λπ. Επίσης, πρέπει να
παρακολουθείται η θερμοκρασία του νερού.
Κίνδυνοι
από τη λειτουργία των κολυμβητηρίων
Εάν τα κολυμβητήρια δεν λειτουργούν σωστά, δηλαδή εάν δεν απολυμαίνεται το νερό
της δεξαμενής κολύμβησης σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες υγιεινής, δεν παρακολουθείται
συστηματικά η καθαριότητα του χώρου, ο αερισμός τους κ.λπ. δημιουργούνται κίνδυνοι
για την υγεία των κολυμβητών.
Όμως, ιδιαίτερο κίνδυνο στην υγεία των κολυμβητών μπορεί να δημιουργήσει, υπό
ορισμένες προϋποθέσεις, το χλώριο καθώς και οι χλωραμίνες. Ειδικότερα:
α) Το χλώριο
Το χλώριο που χρησιμοποιείται για την απολύμανση του νερού της δεξαμενής κολύμβησης
εισέρχεται στον οργανισμό των κολυμβητών με την εισπνοή, την επαφή με το δέρμα
τους και το νερό που καταπίνουν. Η αυξημένη ποσότητα χλωρίου στο νερό της δεξαμενής
κολύμβησης επηρεάζει την ποιότητα του νερού, αλλά επιβαρύνει και την ατμόσφαιρα
του κολυμβητηρίου και μπορεί να προκαλέσει πόνο ή αίσθημα καύσου στα μάτια,
στα αυτιά, στη μύτη, στα χείλη και στη γλώσσα των κολυμβητών, διαβρώσεις στα
δόντια τους, καταρροή, έντονο βήχα, φαρυγγαλγία, αναπνευστική δυσχέρεια λόγω
οιδήματος του φάρυγγα, βρογχόσπασμο κ.λπ.
Αλλά και η μειωμένη ποσότητα χλωρίου μπορεί να επιφέρει βλάβη στην υγεία των
κολυμβητών και συγκεκριμένα μπορεί να συντελέσει στη μετάδοση λοιμογόνων παραγόντων
που προκαλούν πνευμονία (από Legionella pneumophila), κοκκιωματώδη πνευμονίτιδα
(από p. Aeruginosa) και φαρυγγοεπιπεφυκίτιδα (από τους αδενοϊούς 3,4,7α), γαστρεντερίτιδα,
ηπατίτιδα, δερματίτιδα κ.λπ.
β) Οι χλωραμίνες
Οι χλωραμίνες αποτελούν προϊόν ένωσης του χλωρίου, που χρησιμοποιείται για την
απολύμανση του νερού της δεξαμενής κολύμβησης, με την αμμωνία (NH3) και τα παράγωγά
της, που προέρχονται από τα ούρα και τον ιδρώτα των κολυμβητών.
HΟCl + NH3 > H2O + NH2Cl (μονοχλωραμίνη)
HΟCl + NH2Cl > N2O + NHCl2 (διχλωραμίνη)
HΟCl + NHCl2 > N2O + NCl3 (τριχλωραμίνη)
Όλες οι χλωραμίνες είναι πτητικές και εύκολα απομακρύνονται από το νερό της
δεξαμενής κολύμβησης στον αέρα, είτε σε αεριώδη μορφή, είτε ως σταγονίδια, με
μια ιδιάζουσα οσμή που είναι χαρακτηριστική του χώρου των κολυμβητηρίων. Έτσι,
επιβαρύνεται η ατμόσφαιρα κυρίως των κλειστών κολυμβητηρίων. Ειδικότερα, όμως,
η τριχλωραμίνη (NCl3) επηρεάζει περισσότερο την ατμόσφαιρα των κλειστών κολυμβητηρίων,
διότι είναι η πλέον πτητική σε σχέση με τις άλλες χλωραμίνες. Τα όρια έκθεσης
στην τριχλωραμίνη (NCl3) είναι 0,5mg/m3 σε μεγάλη διάρκεια έκθεσης και 1,5mg/m3
σε μικρή διάρκεια έκθεσης. Η πυκνότητα των χλωραμινών επηρεάζεται από την ποσότητα
του χλωρίου που χρησιμοποιείται για την απολύμανση της δεξαμενής κολύμβησης,
από την αμμωνία στα ούρα και τον ιδρώτα των κολυμβητών, από τον αερισμό των
κολυμβητηρίων, τη θερμοκρασία του νερού και το χρόνο παραμονής των κολυμβητών
στο χώρο.
Οι χλωραμίνες είναι επικίνδυνες για την υγεία των κολυμβητών, διότι προκαλούν
καταρροϊκή ρινίτιδα, βήχα, βρογχόσπασμο, βρογχική υπεραντιδραστικότητα, ερεθισμό
στα μάτια τους, γι' αυτό συνιστάται να φορούν γυαλιά κολύμβησης κ.λπ.
Από μελέτη που έγινε από τους N. Massin και συν με θέμα "Αναπνευστικά συμπτώματα
και βρογχική υπεραντιδραστικότητα σε ναυαγοσώστες εκτεθειμένους στην τριχλωραμίνη
-NCl3 κλειστών κολυμβητηρίων" και δημοσιεύθηκε στο Occup Environ Med, το
έτος 1998, έχει αποδειχθεί ότι η παρατεταμένη έκθεση στις τριχλωραμίνες (λόγω
επαγγέλματος) προκάλεσε σε 334 ναυαγοσώστες από 63 κλειστά κολυμβητήρια παρενέργειες
όπως βήχα, δύσπνοια, εξάρσεις βρογχίτιδας και αυξημένη βρογχική υπεραντιδραστικότητα
(παροδική).
Από άλλη μελέτη που έγινε από τους S. Carbonell και συν με θέμα "Αυξημένη
διαβατότητα του αναπνευστικού επιθηλίου παιδιών που ασκούνται κανονικά, σε χλωριωμένα
κολυμβητήρια" και δημοσιεύθηκε στο European Resp J, το έτος 2001, προκύπτει
ότι η αυξημένη διάρκεια παραμονής (μετρημένη σε ώρες/εβδομάδες x χρόνια) 226
υγιών παιδιών, μέσης ηλικίας 10 ετών, στα κολυμβητήρια των σχολείων τους στο
Βέλγιο, προκάλεσε αύξηση των πρωτεϊνών (16 των κυττάρων Clara και της σουρφακτάνης
Α&Β) στο αίμα τους, σε επίπεδα ανάλογα των ενηλίκων καπνιστών. Οι πρωτεΐνες
αυτές προστατεύουν τη διαβατότητα της κυψελιδικής μεμβράνης και η αύξησή τους
αποτελεί δείκτη βλάβης της μεμβράνης αυτής.
Κολυμβητήρια
και ασθματικά παιδιά
Πριν από μερικές δεκαετίες επικρατούσε η άποψη ότι το ασθματικό παιδί, προκειμένου
να αποφύγει τυχόν επικίνδυνες κρίσεις, έπρεπε να περιορίζεται ή ακόμη και να
αποκλείεται από τις αθλητικές δραστηριότητες. Η άποψη αυτή έχει διαφοροποιηθεί
τελευταία και θεωρείται ότι το ασθματικό παιδί, το οποίο υποβάλλεται σε κατάλληλη
θεραπεία, όχι μόνο μπορεί αλλά και επιβάλλεται να αθλείται. Μάλιστα δε, θεωρείται
ότι η απασχόλησή του με την κολύμβηση μπορεί να γίνεται σε επίπεδο όχι μόνο
ψυχαγωγίας αλλά και συναγωνιστικότητας, που ενδεχομένως μπορεί να φθάσει μέχρι
τον πρωταθλητισμό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι της Αμερικανίδας αθλήτριας
Amy Van Duken, η οποία κέρδισε 4 χρυσά μετάλλια στην κολύμβηση στους Ολυμπιακούς
αγώνες της Atlanda το 1996, ενώ έπασχε από βρογχικό άσθμα. Σε συνέντευξη τύπου
που έδωσε είπε ότι είχε εμφανίσει βρογχικό άσθμα από την ηλικία των 18 μηνών,
ότι άρχισε την κολύμβηση από ηλικίας 6 ετών, ότι είχε αλλεργικό βρογχικό άσθμα
που ενεργοποιείτο από τις ιώσεις και την άσκηση και ότι βρισκόταν υπό συνεχή
θεραπευτική αγωγή με εισπνεόμενα κορτικοειδή και β2 διεγέρτες μακράς δράσης.
Η κολύμβηση, συγκρινόμενη με τα άλλα αθλήματα, θεωρείται ως η πλέον ενδεδειγμένη
για τα ασθματικά παιδιά, διότι ο υγρός και θερμός αέρας του κολυμβητηρίου τα
προφυλάσσει από το βρογχόσπασμο που συνήθως επέρχεται μετά το τέλος άλλων αθλήσεων.
Με την κολύμβηση, τα ασθματικά παιδιά βελτιώνουν την κατάσταση της υγείας τους,
διότι αυξάνεται η καρδιοαναπνευστική τους ικανότητα και τονώνονται ψυχολογικά,
έτσι ώστε να αποκτούν αυτοπεποίθηση, να ελαττώνουν το άγχος τους και να αισθάνονται
ότι ζουν μια απόλυτα φυσιολογική ζωή. Τελικά, μπορεί να λεχθεί ότι με την κολύμβηση
βελτιώνεται η ποιότητα ζωής των ασθματικών παιδιών, καθώς και των γονιών τους.
Σε μελέτη που έγινε από τους C. Wardell και συν με θέμα "Ένα πρόγραμμα
κολύμβησης σε παιδιά με άσθμα" και δημοσιεύθηκε στο Medical Journal Asthma
το έτος 2000, έχει αποδειχθεί ότι η συμμετοχή 73 ασθματικών παιδιών σε ένα πρόγραμμα
κολύμβησης έδωσε τα εξής αποτελέσματα:
97% των παιδιών απήλαυσαν
την κολύμβηση
77% >> αισθάνθηκαν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση
50% >> βελτίωσαν τη βαρύτητα του άσθματος
67% >> βελτίωσαν τη ρύθμιση του άσθματος
46% >> ελάττωσαν τον αριθμό επισκέψεων στον ιατρό
64% >> ελάττωσαν τον αριθμό εισαγωγών στο νοσοκομείο
74% >> ελάττωσαν τον αριθμό των απουσιών
Σε άλλη μελέτη που έγινε
από τους J Matsumoto και συν με θέμα "Αποτελέσματα της κολύμβησης, ως άσκησης,
στην αεροβική ικανότητα και στο βρογχόσπασμο μετά από κόπωση σε παιδιά με βρογχικό
άσθμα" και δημοσιεύθηκε στο Τhorax το έτος 1999, έχει αποδειχθεί ότι 8
παιδιά με βρογχικό άσθμα μέτριας βαρύτητας, που συμμετείχαν σε ένα πρόγραμμα
καθημερινής κολύμβησης επί 6 εβδομάδες, συγκρινόμενα με άλλα 8 παιδιά που δεν
συμμετείχαν σε σχετικό πρόγραμμα κολύμβησης, παρουσίασαν τις εξής αλλαγές: η
αεροβική τους ικανότητα βελτιώθηκε, το άσθμα μετά κόπωση υποχώρησε, η βρογχική
τους υπεραντιδραστικότητα δεν βελτιώθηκε, ενώ η ροή (PEF) δεν άλλαξε σημαντικά.
Συμπερασματικά αναφέρουμε ότι η κολύμβηση ως άθληση, όταν γίνεται συστηματικά
σε κολυμβητήρια τα οποία πληρούν όλους τους κανόνες υγιεινής, είναι ωφέλιμη
για τη σωματική και την ψυχική υγεία και πρέπει να συνιστάται τόσο στα υγιή,
όσο και στα ασθματικά παιδιά.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Agabiti N, Ancona
C, Forastiere F, Di Napoli A, Presti E, Corbo G, D' Orsi F. Short term respiratory
effects at acute exposure to chlorine due to a swimming pool accident. Occup
Environ Med 2001; 58:399-404.
Carbonelle YS, Buchet PJ, Hermans RC, Daoyle RJ, Bernard A MA. Increased lung
epithelium in children regularly attending chlorinated pools. Eur Respir J 2001;
18(33):186S.
Edlund DL, French WR, Herbst JJ, Ruttenberg DH, Ruhling OR, Adams DT. Effects
of a swimming program on children with cystic fibrosis. AJDC 1986; 140:80-83.
Fiorillo L, Zucker M, Sawyer D, Lin A. The pseudomonas hot-foot syndrome. N
Engl J M 2001; 345(5):335-338.
Helenius I, Rytila P, Metso T, Haahtela T, Venge P, Tikkanen O. Respiratory
symptoms, bronchial responsiveness, and cellular characteristics of induced
sputum in elite swimmers. Allergy 1998; 53:346-352.
Hermans C, Bernard A. Pneumoproteinaemia: a new perspective in the assessment
of lung disorders. Eur Respir J 1998; 11:801-803.
Hery M, Heeht G, Gerber Gendre J, Hubert G, Rebuffaud J. Exposure to chloramines
in the atmosphere of indoor swimming pools. Ann occup Hyg 1995; 39.4:427-439.
Huang S, Veiga R, Sila U, Reed E, Hines S. The effect of swimming in asthmatic
children-participants in a swimming program in the city of Baltimore. J Asthma
1989; 26(2):117-121.
Kelsall HL, Sim MR. Skin irritation in users of brominated pools. Int J Environ
Health Res 2001; 11(1):29-40.
Leves que B, Ayotte P, Tardif R, Tardif G Dewailly E, Prud' Homme D, Gingras
G, Allaire S, Lavoie R. Evaluation of the health risk associated with exposure
to chloroform in indoor swimming pools. J Toxical Environ Health A 2000; 61(4):225-43.
Martinez T, Long C. Explosion risk from swimming pool chlorinators and review
of Chlorine toxicity. Clin Toxicology 1995; 33(4):349-354.
Massin N, Bohadana A, Wild P, Hery M, Toamain J, Hubert G. Respiratory symptoms
and brionchial responsiveness in lifeguards exposed to nitrogen trichloride
in indoor swimming pools. Occup Environ Med 1998; 55:258-263.
Mastumoto I, Araki H, Tsuda K, Odajima H, Nishima S, Higaki Y, Tanaka H, Tanaka
M, Shindo M. Effects of swimming training on aerobic capacity and exercise induced
bronchoconstiction in children with bronchial asthma. Thorax 1999; 54:196-201.
Momas J, Brette F, Spinasse A, Squinazi F, Dab W, Festy B. Health effects of
atteniding a public swimming pool: follow up of a cohort of pupils in Paris.
J Epidemiol & Community Health 1993; 47:464-468.
Nemery B, Hoet M.P, Nowak D. Indoor swimming pools, water chlorination and respiratory
health. Eur Respir J 2002; 19:790-793.
Strachan P D. The role of environmental factors in asthma. British Medical Bulletin
2000; 54(4):865-882. British Medical Bulletin 2000; 56(4):865-882.
Thickett MK, Mc Coach SJ, Gerber MJ, Sadhra Sa Burge SP. Occupational asthma
caused by chloramines in indoor swimming - pool air. Eur Respir J 2002; 19:827-832.
Van Duken Amy. Olympic swimmer on managing asthma. http://www.cnn.com/HEALTH/9910/27/chat.
vandyken
Water and Sanitation. Guidelines for safe recreational - water Environments.
WHO. August 2000. http://www.who.int/water-sanitation-health.
Weiss L, Meter K. Cerebral Air Embolism in Asthmatic Scuba divers in a swimming
pool. Chest 1995; 107:1.653-1.655.
