ENAPKTHPIA OMIΛIA
Παιδική Παχυσαρκία στην Ελλάδα

Γ. Π. ΧΡΟΥΣΟΣ

"Παχέες ταχυθάνατοι μάλλον των ισχνών"
Ιπποκράτης

 


Πρόσφατα, η Α΄ Παιδιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών ολοκλήρωσε τη νεώτερη πληθυσμιακή ανάλυση των καμπυλών αύξησης Ελλήνων παιδιών και εφήβων. Η μελέτη έγινε lege artis, με αντιπροσωπευτικά δείγματα της ευρύτερης περιοχής Αθηνών, που πιθανότατα αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα του ελληνικού πληθυσμού και σε ικανοποιητικούς αριθμούς, περίπου 5.000 αγόρια και 5.000 κορίτσια. Στις καμπύλες ανάπτυξης μήκους/ύψους και βάρους (διαγράμματα 1, 2, 3, 4) προστέθηκαν και οι καμπύλες περιμέτρου κεφαλής και δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ ή ΒΜΙ) από τη γέννηση μέχρι 18 ετών.
Η ερευνητική ομάδα της κλινικής, που επιτέλεσε το αξιόλογο έργο της συλλογής και ανάλυσης των δεδομένων, έχει δημοσιεύσει τις καμπύλες βάρους - ύψους (Δελτ. Α΄ Παιδιατρ. Κλιν. Παν. Αθην. 2003; 50:136-156) και σύντομα θα δημοσιεύσει τις καμπύλες περιμέτρου κεφαλής και δείκτη μάζας σώματος. Δεν μπορώ, όμως, παρά να κάνω μερικές παρατηρήσεις για δύο ευρήματα που με εντυπωσίασαν και που έχουν μεγάλη σημασία για την ελληνική κοινωνία. Τα αποτελέσματα αυτά συμφωνούν απόλυτα με τις πρόσφατες αναλύσεις του ενήλικου ελληνικού πληθυσμού σε περίπου 16.000 άτομα, που έγιναν από το Εργαστήριο Υγιεινής και Επιδημιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστήμιου Αθηνών υπό την εποπτεία του καθηγητή Δ. Τριχόπουλου και της καθηγήτριας Αντωνίας Τριχοπούλου (Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Ιατρικής και Κοινωνίας, http://www.nut.gr/).
Πρώτον, οι γενιές της τελευταίας εικοσαετίας έχουν ψηλώσει λιγότερο απ' ό,τι στις προηγούμενες δεκαετίες (διαγράμματα 5, 6). Το σημερινό μέσο ύψος των 18 χρόνων αγοριών και κοριτσιών είναι 177cm και 163cm αντίστοιχα. Τα ύψη αυτά είναι τα ίδια και μάλλον υπερέχουν εκείνων των αγοριών και των κοριτσιών των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής που ελήφθησαν σε πρόσφατες μετρήσεις. Τα ύψη αυτά δείχνουν μια μέση αύξηση του μεγέθους των 8cm στα κορίτσια και των 11cm στα αγόρια από το 1928 με μικρές μεταβολές από το 1978. Το τελευταίο δεδομένο δείχνει ότι πιθανότατα οι νέοι μας έχουν πλέον φθάσει το γενετικά καθορισμένο τελικό τους ανάστημα.
Δεύτερον, οι γενιές της τελευταίας εικοσαετίας, κυρίως τα αγόρια, έχουν παχύνει σημαντικά και ανησυχητικά (διαγράμματα 7,8). Ο μέσος δεκαοκτάχρονος Έλληνας και Ελληνίδα είναι 74 και 58Kg αντίστοιχα, με επαύξηση της 97ης εκατοστιαίας θέσης την τελευταία 20ετία κατά 15Kg στα αγόρια και 7Kg στα κορίτσια, που είναι παχύτερα κατά 3 και 2Kg από τους αντίστοιχους Αμερικανόπαιδες. Αυτό φαίνεται και στο δείκτη μάζας σώματος που είναι 24.3 και 22.2Κg/m² στους Έλληνες και Ελληνίδες και 22 και 21Κg/m² στους Αμερικανούς και Αμερικανίδες, αντίστοιχα. Σημειωτέον ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν τα πρωτεία στην παχυσαρκία παιδιών και ενηλίκων στον κόσμο, με ποσοστά που είναι διπλάσια από τα δυτικοευρωπαϊκά. Αυτό σημαίνει ότι η κοινωνία μας έχει ξεπεράσει τις Ηνωμένες Πολιτείες στην παιδική παχυσαρκία.
Οι μελέτες των ενηλίκων δίνουν μια αντίστοιχη φωτογραφία του ενήλικου ελληνικού πληθυσμού. Έλληνες και Ελληνίδες χαρακτηρίζονται ως κανονικοί (ΔΜΣ κάτω του 25), υπέρβαροι (ΔΜΣ μεταξύ 25 και 29.9) και παχύσαρκοι (ΔΜΣ άνω του 30). Ο ορισμός αυτός έχει σημασία, δεδομένου ότι σε λευκούς πληθυσμούς, ο ΔΜΣ πάνω από τα 25 σημαίνει βαθμιαία αύξηση του κινδύνου για καρδιαγγειακό θάνατο, με περίπου 10 % αύξηση ανά μονάδα ΔΜΣ. Επίσης, σημαίνει ότι και στα παιδιά και στους εφήβους το κριτήριο αυτό διορθωμένο για την ηλικία θα πρέπει να είναι ο ουδός ανησυχίας. Με βάση τα παραπάνω κριτήρια, το 27% των Ελλήνων ηλικίας 25-35 ετών είναι κανονικοί, το 53% είναι υπέρβαροι και το 20% είναι παχύσαρκοι. Με τα ίδια κριτήρια το 56% των νέων Ελληνίδων είναι κανονικές, το 28% υπέρβαρες και το 15% παχύσαρκες. Αυτό σημαίνει ότι τουλάχιστον το 50% του πληθυσμού των νέων της Ελλάδας κινδυνεύει να υποφέρει από το (Δυς) Μεταβολικό Σύνδρομο Χ ή όπως καλύτερα θα έπρεπε να λέγεται Σύνδρομο Σπλαχνικού Λίπους (παχυσαρκία, αντίσταση στην ινσουλίνη, δυσανοχή στους υδατάνθρακες και/ή σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, υπέρταση, δυσλιπιδαιμία, υπερπηκτικότητα του αίματος και αυξημένοι δείκτες φλεγμονής) πριν φθάσει την ηλικία των 50 ετών. Τα δεδομένα στο σημερινό πληθυσμό, στην ηλικία των 50 ετών, είναι παχυσαρκία/υπερβαρότητα άνω του 50%, διαβήτης 8%, υπέρταση 15%, και υπερχοληστερολαιμία 25%. Τα ποσοστά αυτά αυξάνουν ακόμα περισσότερο όπως αυξάνει η ηλικία.
Το δυσμεταβολικό σύνδρομο είναι κυρίως υπεύθυνο για την ανάπτυξη της προϊούσας αθηροσκλήρυνσης και για το πλείστον της καρδιαγγειακής νοσηρότητας και θνητότητας του ενήλικου πληθυσμού. Αν προσθέσει κανείς και άλλες εκδηλώσεις του συνδρόμου, που περιλαμβάνουν την άπνοια του ύπνου, το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας και την αύξηση της συχνότητας ορισμένων καρκίνων, το τίμημα της παχυσαρκίας στον άνθρωπο γίνεται ακόμη μεγαλύτερο. Δυστυχώς, σε αυτά θα πρέπει να προσθέσουμε και τις γνωστές αρνητικές επιπτώσεις του καπνίσματος, μιας καταστροφικής συνήθειας που ξεκινά συνήθως στην εφηβική ηλικία. Κατά την ηλικία των 25 ετών, περίπου το 60% των Ελλήνων και το 45% των Ελληνίδων είναι καπνιστές ή καπνίστριες.
Τα αίτια της παιδικής και νεανικής παχυσαρκίας στην Ελλάδα είναι διάφορα και ως επί το πλείστον προλήψιμα και αντιμετωπίσιμα. Γενετική προδιάθεση, μητέρες παχύσαρκες στην εγκυμοσύνη, υπερβολική σίτιση στη βρεφική ηλικία, υψηλής θερμιδικής αξίας αλλά κακής ποιότητας τροφές, ακατάστατοι χρόνοι γευμάτων, παντελής έλλειψη τακτικής άσκησης, στρες, όλα συνδράμουν στο τελικό αποτέλεσμα. Πρέπει να είμαστε από τις λίγες προηγμένες χώρες στον κόσμο όπου λιγότεροι από το 20% των νέων στην τρίτη δεκαετία της ζωής τους κάνουν τακτικά κάποιο άθλημα. Χρειάζεται σωστή πληροφόρηση όλου του πληθυσμού και κυρίως των νέων ότι ένας υγιής τρόπος ζωής εξασφαλίζει όχι μόνο υγεία, αλλά και καλαισθησία, ευχαρίστηση, καλή ποιότητα ζωής, καλές ανθρώπινες σχέσεις, μακροζωία. Το Αριστοτελικό "συμπάσχει η ψυχή τω σώματι νοσούντι και τεμνομένω και το σώμα τη ψυχή" ισχύει απόλυτα.
Τα αποτελέσματα του υπερβολικού βάρους και ΔΜΣ, καθώς και του καπνίσματος και της έλλειψης άσκησης στα ελληνόπουλα και στους νέους και των δύο φύλων, προοιωνίζουν για τη χώρα μας μια πανδημία ενηλίκων με πολλαπλά προβλήματα υγείας, που αφενός μεν θα βραχύνουν τη διάρκεια και θα επιβαρύνουν για πολλά χρόνια την ποιότητα της ζωής τους , δε θα θέσουν αφετέρου το σύστημα υγείας της χώρας σε σοβαρή δοκιμασία. Οι παιδίατροι της Ελλάδας έχουν ηθικό καθήκον να παίξουν σημαντικό ρόλο στην ανατροπή αυτού του φαινομένου που αρχίζει να παίρνει τη μορφή πανδημίας.


Διάγραμμα 1. Εκατοστιαίες θέσεις βάρους αγοριών κατά ηλικία (2000-2001)
Δ. Χιώτης, Γ. Τσίφτης, Μ. Χατζησυμεών, Μ. Μανιάτη, Ξ. Κρίκος, Α. Δάκου-Βουτετάκη
Α΄ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ
Διευθυντής: Καθηγητής Γ. Χρούσος


Διάγραμμα 2. Εκατοστιαίες θέσεις αναστήματος αγοριών κατά ηλικία (2000-2001)
Δ. Χιώτης, Γ. Τσίφτης, Μ. Χατζησυμεών, Μ. Μανιάτη, Ξ. Κρίκος, Α. Δάκου-Βουτετάκη
Α΄ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ
Διευθυντής: Καθηγητής Γ. Χρούσος


Διάγραμμα 3. Εκατοστιαίες θέσεις βάρους κοριτσιών κατά ηλικία (2000-2001)
Δ. Χιώτης, Γ. Τσίφτης, Μ. Χατζησυμεών, Μ. Μανιάτη, Ξ. Κρίκος, Α. Δάκου-Βουτετάκη
Α΄ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ
Διευθυντής: Καθηγητής Γ. Χρούσος


Διάγραμμα 4. Εκατοστιαίες θέσεις αναστήματος κοριτσιών κατά ηλικία (2000-2001)
Δ. Χιώτης, Γ. Τσίφτης, Μ. Χατζησυμεών, Μ. Μανιάτη, Ξ. Κρίκος, Α. Δάκου-Βουτετάκη
Α΄ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ
Διευθυντής: Καθηγητής Γ. Χρούσος


Διάγραμμα 5.
Σύγκριση 3ης, 50ης και 97ης εκατοστιαίων θέσεων αναστήματος αγοριών μεταξύ των χρονικών περιόδων 1978(-----) και 2001 (-----)


Διάγραμμα 6.
Σύγκριση 3ης, 50ης και 97ης εκατοστιαίων θέσεων αναστήματος κοριτσιών μεταξύ των χρονικών περιόδων 1978 (-----) και 2001 (-----)

 


Διάγραμμα 7.
Σύγκριση 3ης, 50ης και 97ης εκατοστιαίων θέσεων βάρους αγοριών μεταξύ των χρονικών περιόδων 1978 (-----) και 2001 (-----)

 


Διάγραμμα 8.
Σύγκριση 3ης, 50ης και 97ης εκατοστιαίων θέσεων βάρους κοριτσιών μεταξύ των χρονικών περιόδων 1978 (-----) και 2001 (-----)

 

 

ΗΟΜΕPAGE


<<< Προηγούμενη σελίδα