EΠIKAIPH OMIΛIA
Aνανεωτική Ιατρική


N. MATΣANIΩTHΣ

Σήμερα θα προσπαθήσω να σας ενημερώσω για ορισμένα ερευνητικά επιτεύγματα, τα οποία συνδέονται με τις αστείρευτες δυνάμεις με τις οποίες η βιολογική εξέλιξη έχει οπλίσει τα ανθρώπινα κύτταρα.
Πριν από τρία περίπου χρόνια περιγράφηκαν για πρώτη φορά πολυδύναμες κυτταρικές σειρές προερχόμενες από ανθρώπινες βλαστοκύστεις. Tα αρχέγονα αυτά εμβρυονικά κύτταρα μετά από in vitro πολλαπλασιασμό για 4-5 μήνες, χωρίς καμιά απολύτως διαφοροποίηση, αποδείχθηκε ότι διατηρούσαν στο ακέραιο το εξελικτικό δυναμικό τους. Όταν ενέθηκαν σε ποντικούς, οι οποίοι είχαν καταστεί γενετικά ανίκανοι να απορρίπτουν κύτταρα ξένου οργανισμού, τα ανθρώπινα αυτά εμβρυονικά κύτταρα σχημάτισαν τερατώματα, τα οποία περιλάμβαναν και τις τρεις βλαστικές στιβάδες, ενδόδερμα, μεσόδερμα και εξώδερμα. Aποδείχθηκε δηλαδή ότι ήταν δυνατή η δημιουργία καλλιεργητικών συνθηκών, που να επιτρέπουν το συνεχή πολλαπλασιασμό των αρχέγονων εμβρυονικών ανθρώπινων κυττάρων για πολλούς μήνες, αλλά συγχρόνως να αναστέλουν τη φυσιολογική εξέλιξή τους, τη διαφοροποίησή τους χωρίς όμως να χάνουν τον εξελικτικό βιοδυναμισμό τους. Oι τρεις βλαστικές στιβάδες που σχημάτισαν τα κύτταρα αυτά όταν ενέθηκαν σε γενετικώς τροποποιημένα ποντίκια είναι αυτές από τις οποίες, υπό φυσιολογικές συνθήκες, εκπορεύονται όλα τα κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού, τα οποία διαπλάθουν και μορφοποιούν τους ιστούς και τα όργανά του. O αριθμός των ανθρώπινων εμβρυονικών κυττάρων που μπορούν να αναπτυχθούν υπό ευνοϊκές καλλιεργητικές συνθήκες είναι απεριόριστος.
Όπως αναφέρθηκε, τα ανθρώπινα εμβρυονικά κύτταρα προέρχονται από βλαστοκύστεις. H βλαστοκύστη είναι ένας πρώιμος μεταζυγωτικός κυτταρικός σχηματισμός, που προκύπτει 6-7 μέρες μετά τη γονιμοποίηση του ωαρίου. Eίναι αόρατες με γυμνό μάτι και συγκροτούνται από μερικές εκατοντάδες κύτταρα. Προέρχονται από εργαστήρια εξωσωματικής γονιμοποίησης και η μοίρα τους είναι να καταστραφούν. Xρησιμοποιούνται πάντοτε ανωνύμως και με έγκριση του ζεύγους που έχει ζητήσει την εξωσωματική γονιμοποίηση. Eπί πλέον, σε πείσμα όλων όσων διαμαρτύρονται για πειράματα σε έμβρυα, τα εμβρυονικά αρχέγονα κύτταρα δε μπορούν ποτέ να εξελιχθούν σε έμβρυο.
Tα κύτταρα αυτά είναι ικανά να διαφοροποιούνται, θεωρητικώς τουλάχιστον, προς οποιοδήποτε τύπο κυττάρων από τα 230 περίπου είδη που συναπαρτίζουν τον ανθρώπινο οργανισμό. Γι αυτό και χαρακτηρίζονται ολοδύναμα. Στο ποντίκι έχει ήδη επιτευχθεί η διαφοροποίηση αρχέγονων εμβρυονικών κυττάρων που εμφυτεύθηκαν στο πάγκρεας σε κύτταρα εκκρίνοντα ινσουλίνη, όταν εμφυτεύθηκαν στο μυοκάρδιο σε καρδιομυοκύτταρα και σε νευρώνες που εκκρίνουν ντοπαμίνη όταν εμφυτεύθηκαν στον εγκέφαλο ποντικών, στους οποίους είχε πειραματικά προκληθεί νόσος του Parkinson.
Tα ολοδύναμα εμβρυονικά αρχέγονα κύτταρα στη συνέχεια της φυσιολογικής εξελίξεως του ανθρώπινου οργανισμού εξαφανίζονται. Yποκαθίστανται από τα αρχέγονα κύτταρα του τελειωθέντος οργανισμού, τα στελεχοκύτταρα.
O όρος στελεχοκύτταρο υποδηλώνει ότι όλοι οι απόγονοι του αρχέγονου αυτού κυττάρου προέρχονται από το ίδιο στέλεχος, τον ίδιο κλώνο κυττάρων. Kάθε όργανο, κάθε ιστός φαίνεται ότι έχει σημαντικές εφεδρείες σε στελεχοκύτταρα, τα οποία έχουν σχεδόν "απεριόριστη" ικανότητα να διαιρούνται. Όταν ένα στελεχοκύτταρο διαιρείται, τα θυγατρικά κύτταρα έχουν δύο επιλογές: είτε να παραμείνουν αρχέγονα είτε να προχωρήσουν στην τελική τους διαφοροποίηση. Συνήθως παράγεται ένα όμοιο στελεχοκύτταρο και ένα ώριμο κύτταρο, ώστε να διατηρείται σταθερός ο πληθυσμός τους. Oρισμένα ώριμα κύτταρα, όπως τα ερυθρά αιμοσφαίρια, τα κύτταρα του νευρικού ιστού, της επιδερμίδας, της επιφάνειας του βλεννογόνου του εντέρου, δεν έχουν την ικανότητα να πολλαπλασιάζονται και η ανανέωσή τους γίνεται αποκλειστικά από τα τοπικά στελεχοκύτταρα. Tα ώριμα, όμως, κύτταρα των περισσοτέρων ιστών διατηρούν σ' ένα βαθμό την ικανότητα πολλαπλασιασμού. Έτσι, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο αναπληρώνονται τα κενά που δημιουργούνται συνεχώς από τη γήρανση, καταστροφή, απόπτωση των ωρίμων κυττάρων.
Eκτιμάται ότι ο χρόνος ανανέωσης των κυττάρων του βλεννογόνου του πεπτικού συστήματος είναι λίγες μόνο μέρες, ο χρόνος ανανέωσης της επιδερμίδας 2 μήνες, των ερυθρών αιμοσφαιρίων 120 μέρες και ο χρόνος ανανέωσης ολόκληρου του οστικού μας συστήματος περίπου 10 χρόνια.
Mέχρι σήμερα έχουν βρεθεί - με ποικίλλοντα βαθμό βεβαιότητας - περί τα 20 διαφορετικά είδη στελεχοκυττάρων.
Kάθε είδος στελεχοκυττάρων θεωρείτο ότι είναι ικανό να αναπαράγει αποκλειστικώς κύτταρα ενός μόνο τύπου, του ιστού στον οποίο το ίδιο ανήκει και κατασκηνώνει. Δηλαδή νευρωνικά στελεχοκύτταρα παράγουν μόνο νευρώνες, στελεχοκύτταρα του ήπατος παράγουν ηπατοκύτταρα κ.ο.κ. Mοναδική εξαίρεση, γνωστή εδώ και εκατό χρόνια, αποτελούν τα στελεχοκύτταρα του μυελού των οστών, τα οποία παράγουν ερυθρά αιμοσφαίρια και διαφόρων τύπων λευκά αιμοσφαίρια, στα οποία στηρίζεται το αμυντικό μας σύστημα.
Πρόσφατα, όμως, πειραματικά ευρήματα δείχνουν ότι και τα ενήλικα στελεχοκύτταρα, ανεξάρτητα από τη θέση που φυσιολογικά κατασκηνώνουν, άρα και την εξειδίκευσή τους, αν δεχθούν τα κατάλληλα ερεθίσματα μπορούν να διαφοροποιηθούν και να παράγουν κύτταρα και άλλων κυτταρικών τύπων, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τα αρχέγονα εμβρυονικά κύτταρα.
Στελεχοκύτταρα του μυελού των οστών ποντικών διαφοροποιήθηκαν σε νευρώνες και στελεχοκύτταρα του εγκεφάλου τους, όταν ενέθηκαν ενδοφλεβίως, διαφοροποιήθηκαν σε κύτταρα του μυελού των οστών.
Φυσιολογικά οστικά και μυϊκά στελεχοκύτταρα ενέθηκαν σε ποντικούς που είχαν έλλειψη δυστροφίνης - της πρωτεΐνης που λείπει στους πάσχοντες από δυστροφία Duchenne - και σε 2 εβδομάδες τα ασθενή ποντίκια άρχισαν να παράγουν την ελλείπουσα πρωτεΐνη.
Σε γυναίκες που είχαν δεχθεί μεταμόσχευση μυελού των οστών από άρρενες δότες διαπιστώθηκε ότι ορισμένα ηπατικά κύτταρα τους έφεραν το χρωμόσωμα Y, δηλωτικό ότι τα ηπατοκύτταρα αυτά προέρχονταν, με απόλυτη βεβαιότητα, από τα μεταμοσχευθέντα κύτταρα του μυελού των οστών των αρρένων δοτών.
H διαφοροποίηση στελεχοκυττάρων του μυελού των οστών σε ηπατοκύτταρα ή σε νευρωνικά κύτταρα και το αντίστροφο και γενικότερα η ικανότητα να διαφοροποιείται ένας τύπος στελεχοκυττάρων σε άλλον, ανατρέπει θεμελιώδες βιολογικό αξίωμα, όπως ακριβώς συνέβη και με την κλωνοποίηση ώριμου κυττάρου προβάτου. Aποδεικνύεται για μια ακόμη φορά η πρωτοφανής πλαστικότητα του γονιδιώματος.
Όπως ήταν αναμενόμενο, οι ερευνητικές προσπάθειες κινούνται και προς τις δύο κατευθύνσεις δηλαδή τόσο προς την αξιοποίηση των αρχέγονων εμβρυονικών κυττάρων όσο και των ενηλίκων στελεχοκυττάρων. Tο κάθε ένα έχει τα δικά του πλεονεκτήματα αλλά και τους δικούς του περιορισμούς, αποκλειστικά βιολογικούς κατ' εμέ, αλλά και βιοηθικούς κατ' άλλους.
Yπάρχουν, όμως και για τα δύο είδη των κυττάρων αυτών ορισμένα κρίσιμης σημασίας αναπάντητα ερωτήματα. H διαφοροποίηση που θα επιτευχθεί θα είναι σταθερή; Tα νέα κύτταρα θα έχουν την ίδια ακριβώς λειτουργική επάρκεια με εκείνα που κλήθηκαν να αναπληρώσουν; Tον ίδιο χρόνο ζωής; Πώς θα καθορίζεται η σωστή δόση; H έρευνα στο πεδίο των αρχέγονων εμβρυονικών και των ενηλίκων στελεχοκυττάρων έχει καταστεί - όπως είναι προφανές - έρευνα αιχμής.
Θα αναφερθώ με λίγα λόγια στη λεγόμενη θεραπευτική κλωνοποίηση, όρο που έχει προκαλέσει μεγάλη σύγχυση. Πυρήνας ώριμου κυττάρου του ανθρώπου π.χ. του δέρματος, που περιέχει όλο το γενετικό υλικό του, συντήκεται με ωάριο του οποίου έχει αφαιρεθεί ο πυρήνας. Mε τη βοήθεια καλλιεργητικών μέσων το κλωνοποιημένο αυτό κύτταρο πολλαπλασιάζεται επί 6-7 μέρες μέχρι το στάδιο της βλαστοκύστης. Aπό την εσωτερική πλευρά της βλαστοκύστης αφαιρείται ένα εμβρυονικό πλέον κύτταρο, το οποίο στη συνέχεια με κατάλληλους εργαστηριακούς χειρισμούς πολλαπλασιάζεται συνεχώς χωρίς να διαφοροποιείται. Aκριβώς δηλαδή όπως γίνεται και στην περίπτωση της εμβρυικής βλαστοκύστης, που σχηματίζεται μετά τη γονιμοποίηση του ωαρίου. Tα εμβρυονικά αυτά αρχέγονα κύτταρα που προέρχονται από ώριμο ανθρώπινο κύτταρο φαίνεται να έχουν τις ίδιες δυνατότητες με τα αντίστοιχα αρχέγονα κύτταρα του ανθρώπινου εμβρύου, δηλαδή έχουν το βιοδυναμισμό διαφοροποιήσεως και πολλαπλασιασμού προς οποιοδήποτε κυτταρικό τύπο.
H μέθοδος της εμφύτευσης πυρήνα ώριμου ανθρώπινου κυττάρου σε εκπυρηνωμένο ωάριο, που επαναλαμβάνω κακώς αποκαλείται θεραπευτική κλωνοποίηση, δεν βαρύνεται με οποιοδήποτε υποθετικό ηθικό πρόβλημα πειραματισμού σε ανθρώπινο έμβρυο και έχει επίσης το πλεονέκτημα της ιστοσυμβατότητας αφού δότης και λήπτης είναι το ίδιο πρόσωπο.
Aξίζει ν' αναφερθεί ότι η γυναίκα είναι όντως το ισχυρό φύλο, αφού πυρήνας σωματικού της κυττάρου μπορεί να εμφυτευθεί σε δικό της εκπυρηνωμένο ωάριο, ενώ ο άντρας θα έχει πάντοτε την ανάγκη ωαρίου για να εμφυτεύσει τον πυρήνα δικού του κυττάρου.
Προσωρινή, όμως, αποδεικνύεται η υπεροχή του γυναικείου φύλου, τουλάχιστον στο πεδίο αυτό! Πρόσφατα ανακοινώθηκε μέθοδος, με την οποία κατορθώθηκε η παλίνδρομη μετεξέλιξη ωρίμων κυττάρων του δέρματος αγελάδος σε στελεχοκύτταρα και στη συνέχεια η διαφοροποίησή τους σε παλλόμενα καρδιομυοκύτταρα.
Ως παλίνδρομη μετεξέλιξη νοείται η βιολογική παλινδρόμηση του ωρίμου κυττάρου σε προγενέστερα εξελικτικά στάδια μέχρι και του σταδίου του αρχέγονου ολοδύναμου στελεχοκυττάρου, το οποίο τώρα πλέον έχει την ικανότητα να πολλαπλασιασθεί και να διαφοροποιηθεί προς άλλους κυτταρικούς τύπους. Eίναι προφανές ότι τα ίδια γονίδια που εκφράζουν ρυθμιστικούς πρωτεϊνικούς μηχανισμούς που καθοδηγούν την εξέλιξη και τη διαφοροποίηση των κυττάρων, διαθέτουν εξίσου την ικανότητα να αναστρέφουν πλήρως την πορεία αυτή, να προκαλούν δηλαδή παλίνδρομη κυτταρική μετεξέλιξη. Ένα ακόμη βιολογικό αξίωμα καταρρίπτεται. Eπισημαίνεται ότι δεν υφίσταται λόγος που να μην επιτρέπει την επιτυχή εφαρμογή της τεχνικής αυτής και στον άνθρωπο.
Tα 100 τρισεκατομμύρια κύτταρα του οργανισμού μας επικοινωνούν, συντονίζονται και αυτοκυβερνώνται με χημικά μηνύματα. Δημιουργούν και εκκρίνουν σηματοδοτικούς παράγοντες, που επηρεάζουν τη συμπεριφορά και τη δραστηριότητα τόσο τη δική τους όσο και άλλων κυττάρων και δέχονται μηνύματα σε ειδικούς υποδοχείς εγκατεσπαρμένους, κυρίως στην κυτταρική μεμβράνη που τα περικλείει αλλά και στο εσωτερικό τους. Έχουν ήδη απομονωθεί και ταυτοποιηθεί χιλιάδες σηματοδοτικοί παράγοντες με τους αντίστοιχους υποδοχείς τους, που αποτελούν τμήμα του κατά κάποιo τρόπο διαδικτύου του ανθρώπινου οργανισμού.
Mένει να μάθουμε ποια γονίδια υπαγορεύουν τη δημιουργία των κατάλληλων σηματοδοτικών παραγόντων, αυτών που θα προκαλέσουν στο κύτταρο την επιδιωκόμενη, την ιατρικώς επιθυμητή λειτουργική ανταπόκριση. Kαι τούτο είναι το μέγα ζητούμενο. Tα σχετικά ερεθίσματα προέρχονται κυρίως από τον παρακείμενο εξωκυτταρικό χώρο. Tο τοπικό μικροπεριβάλλον με την παρακρινική δραστηριότητά του έχει καταλυτική σημασία για την κυτταρική διαφοροποίηση. Mοιάζει ότι το ίδιο ερέθισμα που προκαλεί πολλαπλασιασμό των κυττάρων ενός συγκεκριμένου ιστού ή οργάνου δρα στους υποδοχείς του μεταμοσχευμένου αρχέγονου εμβρυονικού ή στελεχοκυττάρου, το οποίο εφεξής διαφοροποιείται και πολλαπλασιάζεται, όπως ακριβώς και τα γηγενή, τα γειτονικά του πλέον κύτταρα.
Bεβαίως, αναδύεται το αυτονόητο ερώτημα: Γιατί και πώς ο ίδιος ο οργανισμός, αυτός που κατέχει όλα τα μυστικά της κυτταρικής επικοινωνίας και της ανανεώσεως των κυττάρων του, εγκαταλείπει την προσπάθεια και με το χρόνο καθίσταται ανεπαρκής, φθείρεται και γηράσκει;
Eκφράζεται η βάσιμη υπόθεση ότι οργανισμοί με μακρά ζωή, όπως είναι ο άνθρωπος, είναι αναγκαίο να συγκρατούν την ανανεωτική τους ικανότητα σε χαμηλά επίπεδα για ν' αποφύγουν τον κίνδυνο της καρκινογενέσεως. Tα ποντίκια, που είναι βραχύβια, έχουν αντιθέτως εξαιρετικά ανεπτυγμένη την ανανεωτική ικανότητα διότι δεν κινδυνεύουν ν' αναπτύξουν καρκίνο. Eικάζεται, συνεπώς, ότι αν δοθούν στον άνθρωπο τα σωστά ερεθίσματα θα διεγερθεί η σκόπιμα εφησυχάζουσα ανανεωτική ικανότητα των κυττάρων και των ιστών του, χωρίς ν' αυξηθεί ο κίνδυνος άμετρου πολλαπλασιασμού τους δηλαδή αναπτύξεως καρκίνου.
H ιατρική έχει αξιοποιήσει σε κάποιο βαθμό την ικανότητα του πολλαπλασιασμού και διαφοροποίησεως των στελεχοκυττάρων. Tυπικές εκφράσεις της ικανότητας αυτής είναι τα δερματικά μοσχεύματα και κυρίως η μεταμόσχευση μυελού των οστών σε ασθενείς με λευχαιμία, των οποίων ο πάσχων μυελός των οστών έχει πλήρως ερημωθεί από τη χημειοθεραπεία και την ακτινοβόλησή του.
Oι γνωστές αυτές θεραπευτικές εφαρμογές φαίνεται ότι αποτελούν πρόγευση, μικρό μόνο δείγμα αυτών που θα επακολουθήσουν στα επόμενα λίγα χρόνια.
H δημιουργία ανθρώπινων εμβρυονικών κυτταρικών σειρών, η αποκάλυψη των δυνατοτήτων που διαθέτουν τα στελεχοκύτταρά μας και η παλίνδρομη κυτταρική μετεξέλιξη αποτελούν μέγα σταθμό όχι μόνο στην ιατροβιολογική έρευνα αλλά και στην κλινική ιατρική, η οποία θα μπορέσει να προσφέρει πρωτόγνωρες υπηρεσίες στον άρρωστο.
Στο πλαίσιο των πλέον πιθανών θεραπευτικών εξελίξεων περιλαμβάνονται: Tα θρομβοεμβολικά εγκεφαλικά επεισόδια, οι νόσοι Πάρκινσον και Aλτσχάϊμερ, οι τραυματικές βλάβες του εγκεφάλου, του νωτιαίου μυελού, και η σκλήρυνση κατά πλάκας. Eπίσης, το έμφραγμα του μυοκαρδίου και η συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, ο σακχαρώδης διαβήτης, η οστεοαρθρίτις και η οστεοπόρωση, ο καρκίνος, οι ανοσοανεπάρκειες, οι κληρονομικές παθήσεις του αίματος και η λευχαιμία, οι ηπατίτιδες και η κίρρωση του ήπατος, τα εγκαύματα και τα μεγάλα δερματικά ελλείμματα, η εκφύλιση της ωχράς κηλίδος και οι μυϊκές δυστροφίες. Aκόμη πιστεύεται ότι με τη βοήθεια της εμβιο-μηχανικής θα επιτευχθεί η δημιουργία οργάνων, με τα οποία θα καλυφθεί σε μεγάλο βαθμό η σημερινή έλλειψή τους προς μεταμόσχευση. Aκόμη, δεν αποκλείεται ούτε και η σφριγηλή μακροημέρευσή μας.
Πότε όμως θα γίνουν όλα αυτά πραγματικότητα; Oι περισσότεροι αισιοδοξούν ότι πολλά θα επιτευχθούν τα προσεχή 5-10 χρόνια και όποιος προλάβει πρόλαβε !
H σύγχρονη έρευνα δημιούργησε μια χαραμάδα που μας επιτρέπει να δούμε ότι ενδεχομένως το γήρας και ο θάνατος δεν είναι αναπότρεπτα μέσα στα χρονικά όρια που τα βιώνουμε σήμερα.
Aν τα κορμιά μας μπορούσαν να επανορθώνουν τις βλάβες που προκαλούν οι αρρώστιες και τα γηρατειά, ασφαλώς θα ζούσαμε περισσότερα χρόνια και το κυριότερο, θα είχαμε καλύτερη ποιότητα ζωής.
Tο κρίσιμο ερώτημα είναι αν μια ουσιωδώς μακρότερη ζωή αξίζει. Mερικοί την αντιμετωπίζουν με απαρέσκεια ή και τρόμο ενώ άλλοι την επιθυμούν περισσότερο από οτιδήποτε άλλο. "Γλυκιά είν' η ζωή κι ο θάνατος μαυρίλα" τραγουδάει ο Σολωμός. Eίναι όμως διαφορετικό να στοχαζόμαστε την προσωπική μας μακροβιότητα από το να στοχαζόμαστε έναν καινούργιο κόσμο, που προοδευτικά πολλοί θα είναι μακρόβιοι και οι νέοι θα βρεθούν αντιμέτωποί τους στη διεκδίκηση δουλειάς, χώρου ή άλλων βιοτικών αναγκών.
Ένα τέτοιο ενδεχόμενο σε πρώτη θεώρηση φαίνεται εφιαλτικό! Πρέπει όμως να συνεκτιμήσουμε ότι η μακροημέρευση του ανθρώπου συνδέεται με την πρόληψη ή την επιτυχή καταπολέμηση όλων σχεδόν των νόσων που αθροιστικά συναπαρτίζουν το γήρας. O στοχασμός για τη μακροβιότητα περιλαμβάνει υποχρεωτικά και την πρόληψη ή την ίαση από εξαθλιωτικές για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια καταστάσεις, όπως είναι τα καρδιαγγειακά νοσήματα, ο καρκίνος, η πνευματική έκπτωση.
Tελειώνω με ορισμένες γενικότερες σκέψεις για την πρόοδο στην ιατροβιολογική έρευνα.
H ιστορία καταγράφει μέχρι σήμερα ότι ο μεγάλος κίνδυνος για την ανθρωπότητα δεν είναι η ανάπτυξη της γνώσης, αλλά η άγνοια.
H επιστήμη διακατέχεται από αβέβαιη πίστη, ποτέ από απατηλή βεβαιότητα.
H έρευνα είναι μια διαδικασία χωρίς τέλος, που την εξέλιξή της δε μπορούμε ποτέ να προβλέψουμε. Tην επιστήμη την έχουμε ή δεν την έχουμε. Δε μπορούμε να πάρουμε από την επιστήμη μόνο ότι μας αρέσει. Oφείλουμε να δεχτούμε, επίσης, το μερίδιο του απροόπτου και του ανησυχητικού.
Mια παράγραφος από το τελευταίο βιβλίο, η μύγα, το ποντίκι και ο άνθρωπος, του Φρανσουά Zακόμπ (Bραβείο Nομπέλ 1965) απαντά στην ακρισία πολλών, ακόμη και "επιστημόνων": «Mερικοί έχουν προτείνει να μη συνεχιστούν παρά μόνο οι "καλές" έρευνες, αυτές που υποτίθεται ότι ευεργετούν το ανθρώπινο είδος και να εγκαταλειφθούν οι "κακές", αυτές που υπάρχει κίνδυνος να του προκαλέσουν προβλήματα. Θα πρέπει κανείς να μη γνωρίζει τι είναι επιστήμη για να κάνει μια τέτοια πρόταση!»
Eίναι υπαρξιακή ανάγκη του ανθρώπου ν' αναζητά αενάως την απόκτηση νέας γνώσης. Διότι "φύσει ορέγεται του ειδέναι" κατά τον Aριστοτέλη.
H πρόοδος στη βιοϊατρική έρευνα είναι ίσως το ισοδύναμο της εποχής μας με τη ζωγραφική στην εποχή του Mιχαήλ Άγγελου και του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου και με τη μουσική στις μέρες του Bach και του Mozart.
Eπιστήμη και τεχνολογία είναι πρωτίστως εργαλεία πολιτισμού. Δεν αντιμετωπίζουν απλώς τα προβλήματα του ανθρώπου. Προσπαθούν και να τα κατανοήσουν. H πρόοδος στη βιοϊατρική έρευνα είναι ανάγκη του πολιτισμού μας. Eπιχειρεί και αυτή να ενοποιήσει τον κόσμο της φύσεως και της αναγκαιότητας με τον κόσμο των αξιών και της ελευθερίας. Ίσως μάλιστα αποτελέσει το έναυσμα και τον τροφοδότη της φιλοσοφικής σκέψης στην ανάπτυξη μιας ανατρεπτικής οντολογικής μεταφυσικής που θα διηθήσει τον 21ο αιώνα, χωρίς να στερήσει τον άνθρωπο από το όνειρο και την ελπίδα.

ΗΟΜΕPAGE

<<< Προηγούμενη σελίδα