<<< Προηγούμενη σελίδα

Oι διαστάσεις του δημογραφικού
προβλήματος στην Ελλάδα

ΔΗΜΗΤΡΙOΣ Ε. ΛΩΛΗΣ
Καθηγητής Μαιευτικής και Γυναικολογίας

Η ανάπτυξη του θέματος της δημογραφίας, του σημαντικότερου όλων των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η χώρα μας σήμερα, είναι δύσκολη και πολύπλοκη.
Το έθνος μας, κατά τη μακρόχρονη ιστορία του, όχι μόνο αντιμετώπισε, αλλά και πλήρωσε ακριβά την υπογεννητικότητα. O ιστορικός Πολύβιος αναφέρει ότι «η υποδούλωση της χώρας μας στους Ρωμαίους οφείλετο στην υπογεννητικότητα», αλλά και η Ρώμη αργότερα αυτοκτόνησε λόγω της εκούσιας ατεκνίας.
Για να δούμε, όμως, τι γίνεται σήμερα στον κόσμο, στην Ευρώπη, στα Βαλκάνια, στη χώρα μας.
O κόσμος εκτείνεται από τον πολύ νεανικό της Αφρικής ως τον γηρασμένο της Ευρώπης (εικόνα 1).
To 1970, η τέταρτη σε πληθυσμό χώρα του κόσμου, η Ινδονησία, υιοθέτησε τον οικογενειακό προγραμματισμό για τον έλεγχο των γεννήσεων και κατΥ επέκταση για την ανάπτυξή της.
Από δημογραφική άποψη είχε επιτυχία: ο μέσος όρος των παιδιών ανά γυναίκα μειώθηκε από 5.6 σε 2.9. Η Κίνα, από το 1979 εφαρμόζει την πολιτική του «ενός παιδιού».
O δείκτης γεννητικότητας στις ΗΠΑ ήταν το 1998 2,07 (κυρίως λόγω μειονοτήτων), στην Κίνα 1,8 και στην Ινδία 3,24 (Aιμίλιος Nεγκής).

Ευρώπη
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η ανεργία και ο καταναλωτισμός είναι οι κύριες αιτίες μείωσης του αριθμού των γεννήσεων.
Το 1996, η Ιταλία υπήρξε η μοναδική χώρα παγκοσμίως, όπου ο αριθμός των ηλικιωμένων ξεπέρασε εκείνο των νέων.
Η γεννητικότητα παρουσιάζει κατακόρυφη μείωση τα τελευταία 10 χρόνια, στο σύνολο σχεδόν των 15 χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. O μέσος αριθμός παιδιών ανά γυναίκα είναι μόλις 1,53, ενώ το όριο για την αναπλήρωση των γενεών είναι 2,1 παιδιά. Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι καμία χώρα, με εξαίρεση την Ιρλανδία, δεν προσεγγίζει το συγκεκριμένο όριο.
Oι μειούμενες συνεχώς γεννητικότητα και θνησιμότητα αποτελούν παράγοντες μιας δημογραφικής επανάστασης, δηλαδή λιγότερα παιδιά και περισσότεροι ηλικιωμένοι. O πληθυσμός των συνταξιούχων (65+) θα αυξηθεί σε όλη την Ευρώπη και περίπου το 2020, τα άτομα άνω των 80 ετών -με μεγαλύτερες πιθανότητες ασθένειας και εξάρτησης- θα είναι 20 εκατομμύρια (Aιμίλιος Nεγκής).

Βαλκάνια
Kατά το τέλος της τελευταίας πολυτάραχης δεκαετίας στα Βαλκάνια (1990- σήμερα), στην Ελλάδα, Βουλγαρία και Γιουγκοσλαβία, η γονιμότητα έπεσε σε επίπεδα χαμηλότερα των αναγκαίων για την αναπλήρωση των γενεών. Στην Αλβανία, η γονιμότητα, παρά τη μεγάλη μείωση που σημείωσε (45%), διατηρείται ακόμα σε σχετικά υψηλά επίπεδα (3,08 παιδιά ανά γυναίκα). Oι δημογραφικές διαφορές μεταξύ της Ελλάδας και των γειτονικών χωρών (ειδικά την Αλβανία, την Τουρκία και τις χώρες της Μέσης Ανατολής) θα δημιουργήσουν ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα λαθρομετανάστευσης προς τη χώρα μας και κατΥ επέκταση, σε ολόκληρη την Ευρώπη (Κλέων Τσίμπος).
Tο έτος 2025, ο πληθυσμός της Τουρκίας αναμένεται να φθάσει τα 98.7 εκατομμύρια και της Αλβανίας (μαζί με το Κόσσοβο και FYRUM) τα 12 εκατομμύρια, ενώ ο συνολικός πληθυσμός των χωρών της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής θα ξεπεράσει τα 685 εκατομμύρια, γεγονός που αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για την αθρόα εισροή λαθρομεταναστών, όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για ολόκληρη την Ευρώπη.
Όλοι οι Μουσουλμανικοί πληθυσμοί της γης πολλαπλασιάζονται ραγδαία. Περίπου ένας στους πέντε ανθρώπους σήμερα είναι Μωαμεθανός. O μέσος δείκτης γεννητικότητας είναι 6 και κάθε 25 χρόνια ο πληθυσμός διπλασιάζεται, δηλαδή 833 φορές ταχύτερα, σε σύγκριση με τον αναπτυσσόμενο κόσμο.

Eικόνα 1. Mωρά ανά μητέρα σε κάθε ήπειρο.

Ελλάδα
Στην Ελλάδα, το φαινόμενο της υπογεννητικότητας αναφέρθηκε ως πρόβλημα για πρώτη φορά από τον ιστορικό Πολύβιο. O σπουδαίος αυτός ιστορικός σημειώνει ότι στην Ελλάδα υπάρχει αρνησιπαιδία και ολιγανθρωπία και ότι ο εγωισμός και η φιλοχρηματία ώθησε τους ανθρώπους να ανατρέφουν μόνο ένα ή το πολύ δύο παιδιά, ώστε να μη δαπανούν μεγάλα ποσά για την ανατροφή τους .
O αριθμός των γεννήσεων και η γεννητικότητα γνώρισαν στη χώρα μας, κατά την μεταπολεμική περίοδο, φθίνουσα πορεία (σχήμα 1).
To 1996, για πρώτη φορά στη μεταπολεμική περίοδο, οι θάνατοι ξεπερνούσαν τις γεννήσεις και αντί για φυσική αύξηση σημειώθηκε φυσική μείωση του πληθυσμού της χώρας κατά 22 άτομα. Το 1998 η κατάσταση έχει αισθητά χειροτερεύσει, αφού οι γεννήσεις υπολείπονται των θανάτων κατά 1.774 άτομα (Μανόλης Δρεττάκης).
H αναλογία των γυναικών που έχει μόνο ένα παιδί αυξήθηκε. Όλο και περισσότερα ζευγάρια αποκτούν σήμερα ένα μόνο παιδί.

H άποψη της διακομματικής επιτροπής της Βουλής είναι:
Αν οι δημογραφικοί δείκτες δεν βελτιωθούν και διατηρηθεί ο ίδιος δείκτης γεννήσεων του 1990 και αν δεν προκύψουν σημαντικά γεγονότα (πόλεμος, μετανάστευση), τότε ο συνολικός πληθυσμός της χώρας μας το 2015 θα είναι μειωμένος κατά 500.000 άτομα.
Η μείωση των δημογραφικών δεικτών που άρχισε από το 1985, δημιουργεί σοβαρά πληθυσμιακά προβλήματα στη χώρα μας. Στην ελληνική κοινωνία, με όλες τις κοινωνικές, πολιτισμικές και εθνικές αλλαγές οι οποίες συμβαίνουν, παρατηρείται σταδιακά τροποποίηση των κοινωνικών αξιών και θεσμών. Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο των κοινωνικών αλλαγών, συμπεριλαμβάνεται και η απόκτηση λιγότερων παιδιών ανά οικογένεια. Σε συνδυασμό με τη μείωση των γεννήσεων, λόγω λιγότερων ατόμων της ομάδας αναπαραγωγικής ηλικίας, το μέλλον φαίνεται δυσοίωνο από δημογραφική άποψη.

Eικόνα 2. Eξέλιξη του παγκόσμιου πληθυσμού ανά τους αιώνες.

Αίτια
Δημογραφικά
Η Ελλάδα, τα τρία τέταρτα του 20ου αιώνα, υπήρξε χώρα αποδημίας. Η αποδημία των Eλλήνων τη μεταπολεμική περίοδο, συνέβαλε ουσιαστικά στη μείωση της γεννητικότητας.
Η εξωτερική μετανάστευση τις δύο πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες, αφήνοντας ένα έλλειμμα γύρω στο 1 εκατομμύριο ατόμων, συνέβαλε στη γήρανση και την αποδυνάμωση του πληθυσμού της Ελλάδας, αφού αποστέρησε τη χώρα από νέους ανθρώπους και επισώρευσε ηλικιωμένους και ανίκανους για εργασία.

Υπογονιμότητα
Ένα 10-20% των ζευγαριών διεθνώς, που βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία, είναι υπογόνιμα. Η υπογονιμότητα δεν οδηγεί μόνο στην υπογεννητικότητα της χώρας, αλλά έχει και σοβαρές ψυχολογικές επιπτώσεις στο ζευγάρι.

Κοινωνικά
Από τη δεκαετία του Υ60 και μετά, η Ελληνίδα σπουδάζει, εργάζεται και μεταθέτει τη γονιμότητα, με συνέπεια αλυσιδωτές μεταβολές, σχετικές με τη δημογραφική εξέλιξη και σύνθεση του ελληνικού πληθυσμού.
Για τη δημιουργία οικογένειας και την απόκτηση παιδιών, βασική προϋπόθεση στη χώρα μας είναι η τέλεση γάμου. Παρατηρείται, όμως, συνεχής μείωση του αριθμού των ατόμων που τελούν πρώτο γάμο και μάλιστα σε ηλικίες ολοένα και μεγαλύτερες.
Στη σημερινή βιομηχανική και μοντέρνα κοινωνία της ακοινωνησίας που ζούμε, με την κυριαρχία του πανσεξουαλισμού, ήταν φυσικό να προκληθεί κρίση και στο θεσμό του γάμου.
Η αφόρητη μοναξιά του σύγχρονου ανθρώπου, o άκρατος φεμινισμός, οι δυσκολίες στο επαγγελματικό περιβάλλον της σημερινής γυναίκας, ο άμετρος εγωισμός και άλλα, έφεραν την κρίση στο γάμο, με αποτέλεσμα την αύξηση των διαζυγίων (κ.κ. Νεκτάριος).
Το διαζύγιο αποτελεί ιδιαίτερης σημασίας βιοψυχοκοινωνικό πρόβλημα, που συνεπάγεται τη διάλυση της οικογένειας με όλες τις δυσμενείς επιπτώσεις, μεταξύ των οποίων είναι και η υπογεννητικότητα. Τα τελευταία 50 χρόνια, η αναλογία των διαζευγμένων ατόμων στο σύνολο του πληθυσμού δεκαπλασιάστηκε, εμφανίζοντας τάση συνεχούς αύξησης. Συγκεκριμένα, η σχέση των διαζευγμένων προς τους παντρεμένους, από 1 προς 108 που ήταν το 1951, αυξήθηκε στο 1 προς 40 το 1991.
Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης ζει σε νοικοκυριά όπου υπάρχει ένας μόνο γονιός. Oι κοινωνιολόγοι συνηθίζουν να λένε σε αυτές τις περιπτώσεις πως «οι μητέρες είναι οι γονείς και οι πατέρες οι προμηθευτές» (Νίνα Κομνηνού).
Στην Ελλάδα, ο θεσμός της οικογένειας με την έννοια του «δεσίματος» μεταξύ των μελών της ήταν και ευτυχώς παραμένει ακόμη πολύ ισχυρός. Τα τελευταία, όμως, 20 χρόνια βλέπουμε να αναπτύσσεται μια νέα μορφή οικογένειας, η μονογονεϊκή, που προέκυψε από τις αλλαγές των αντιλήψεων και στάσεων απέναντι στο γάμο. Αν συνεχιστεί η αύξηση του αριθμού των μονογονεϊκών οικογενειών θα επηρεάσει βαθύτατα το δημογραφικό πρόβλημα της Ελλάδας και το μοντέλο της πολύτεκνης οικογένειας σιγά-σιγά θα εκλείψει εντελώς από την ελληνική κοινωνία.

Σχήμα 1. Aδρός συντελεστής γεννητικότητας και θνησιμότητας στην Eλλάδα κατά τις δεκαετίες 1930 - 1990.

Oικονομικά
Η χαμηλή γεννητικότητα αυξάνει διαχρονικά τον αριθμό των ηλικιωμένων ατόμων στο σύνολο του πληθυσμού, επηρεάζοντας όλους τους τομείς της οικονομίας και της οικογενειακής και κοινωνικής ζωής, όπως επίσης και τη λειτουργία της αγοράς εργασίας.
Κατά τις εκτιμήσεις του OOΣΑ, το έτος 2000, το 17,1% του πληθυσμού της Ελλάδας ήταν άνω των 65 ετών και το έτος 2030 θα είναι το 24,6%, υπερβαίνοντας το μέσο όρο των χωρών του οργανισμού αυτού (14,7 και 23,2% αντίστοιχα).
Τα τελευταία χρόνια εισέρχονται ετησίως στο εργατικό δυναμικό περίπου 60.000 νέοι, ηλικίας 15-24 ετών.
Από την άλλη μεριά, εξέρχονται αντίστοιχα από το εργατικό δυναμικό λόγω συνταξιοδότησης, θανάτου ή άλλων αιτίων, περίπου 80.000 άτομα. Κατά συνέπεια, η δημογραφική είσοδος των νέων, καλύπτει μόνο τα τρία τέταρτα των εξερχομένων.
Υπολογίζεται ότι από τους αποχωρούντες από το εργατικό δυναμικό τα τελευταία χρόνια, το 12% έχει τριτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ενώ το 29% είναι αγράμματοι. Από τους νέους που εισέρχονται στο εργατικό δυναμικό, το 10,5% έχει τριτοβάθμια εκπαίδευση και μόνο το 1,2% είναι αγράμματοι (Νικόλαος Γλυτσός).
Το φαινόμενο αυτό αντανακλάται στη σχετικά υψηλή ανεργία των πτυχιούχων της τριτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και στην κάλυψη πολλών θέσεων ανειδίκευτης εργασίας από μετανάστες.
Τα δημογραφικά ελλείμματα, τα οποία ίσως σήμερα δεν είναι, όπως αναφέρθηκε, ακόμη πιεστικά, θα είναι όμως στο μέλλον (Νικόλαος Γλυτσός).

Σχήμα 2. Θύματα τροχαίων ατυχημάτων 1963- 1999 (Hλίας Λαμπίρης).

Ψυχολογικά
Παρά την είσοδο της γυναίκας στην αγορά εργασίας, η μητρότητα παραμένει ο κυρίαρχος ρόλος της.
Η υπογονιμότητα είναι μια ψυχοπιεστική συνθήκη, η οποία λειτουργεί ως απώλεια που επηρεάζει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής των ανθρώπων που τη βιώνουν, λόγω του κινδύνου να αποστερηθούν τον ιερότερο ρόλο για τον οποίο οι άνθρωποι είναι ταγμένοι, εκείνου των γονέων!!
Τόσο οι άνδρες, όσο και οι γυναίκες, επιθυμούν να αποκτήσουν ένα παιδί προκειμένου να συμμορφωθούν με τις οικογενειακές και κοινωνικές επιταγές και να εξασφαλίσουν τη διαδοχή των προγόνων τους.
O Freud (1900) θεωρεί τα παιδιά ως το μοναδικό δρόμο προς την αθανασία, ενώ ανάλογη άποψη διατυπώνει και ο Πλάτων.
Το πόσο σημαντική είναι η γονιμότητα διαφαίνεται από πολλές πηγές. Σε δύο γνωστά θεατρικά έργα, αναδύεται τόσο η σημασία της γονιμότητας, όσο και ο ψυχικός πόνος που προκαλεί η στειρότητα.
Στη «Γέρμα», του Φρεντερίκο Γκαρσία Λόρκα που γράφτηκε το 1934 και αποτελεί, κατά τον συγγραφέα, το ζωντανό ποίημα της γονιμότητας από την οπτική της στειρότητας, η ίδια η επιλογή του ονόματος της ηρωίδας μαρτυρά την αντίληψη του Λόρκα για τις επιπτώσεις της υπογονιμότητας. «Γέρμα» στα ισπανικά, σημαίνει άγονη γη. Το έργο καταδεικνύει την τραγωδία που βιώνει η Γέρμα, όταν οι προσπάθειές της να γίνει μητέρα αποτυγχάνουν. Αλλά και ο Ίψεν απεικονίζει μια σύζυγο η οποία βιώνει ψυχολογική σύγχυση, όταν ανακαλύπτει ότι δεν μπορεί να αποκτήσει παιδιά (Παπαληγούρα).
Tα περισσότερα ζευγάρια αναφέρουν ότι η υπογονιμότητα επηρεάζει τη συζυγική τους σχέση.

Ιατρικά
Oι επιπτώσεις των εκτρώσεων στην υπογεννητικότητα είναι, αφενός μεν άμεσες από τη μη γέννηση των εμβρύων, αφετέρου δε δευτεροπαθείς, λόγω της υπογονιμότητας που προσβάλλει ένα ποσοστό γυναικών που υποβάλλονται σε εκτρώσεις.
Oι εκτρώσεις αποτελούν απαράδεκτη επιστημονική μέθοδο ελέγχου των γεννήσεων. Παρατηρείται αύξηση της συχνότητάς τους σε άγαμες γυναίκες και μείωση ανάλογη με το μορφωτικό επίπεδο. Όσο μορφωμένες είναι οι γυναίκες, τόσο λιγότερες εκτρώσεις κάνουν. Σύμφωνα με συντηρητικούς υπολογισμούς, οι εκτρώσεις στη χώρα μας υπερβαίνουν τις 200.000 ετησίως. Ήτοι αντιστοιχούν 95 αμβλώσεις σε κάθε 1.000 γυναίκες της αναπαραγωγικής ηλικίας (Δημήτριος Λώλης, Γεώργιος Αντωνάκης).
Υπολογίζεται ότι 100.000-200.000 γυναίκες, παγκοσμίως, πεθαίνουν ετησίως από επιπλοκές των εκτρώσεων.
H Ελληνίδα γυναίκα είναι εκτεθειμένη και υποβάλλεται σε άμβλωση 17 φορές συχνότερα από την αντίστοιχη Oλλανδέζα, 13 από την Γερμανίδα, περίπου 7 φορές συχνότερα από τη Βρετανίδα, ακόμη και από την κάτοικο της Αφρικανικής Τυνησίας.
Oι σοβαρότερες επιπτώσεις των εκτρώσεων στη σωματική και ψυχική υγεία των γυναικών και κατΥ επέκταση και στο δημογραφικό πρόβλημα της πατρίδας μας, πρέπει να γίνουν αντιληπτές από όλους: από τα ζευγάρια, τους ιατρούς, τους πολιτικούς, τους υπεύθυνους για τη χάραξη της υγειονομικής πολιτικής, τους εκπροσώπους της εκκλησίας, ώστε με συνδυασμένες ενέργειες να διαδοθούν τα μηνύματα του οικογενειακού προγραμματισμού στις γυναίκες και τους άνδρες του αναπαραγωγικού πληθυσμού (Δημήτριος Λώλης, Γεώργιος Αντωνάκης).
Oι φλεγμονές των έσω γεννητικών οργάνων και τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, λόγω της σεξουαλικής απελευθέρωσης, αποτελούν σημαντικούς αιτιολογικούς παράγοντες υπογονιμότητας.

Άλλα αίτια
Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που παρουσιάζει αύξηση του αριθμού των νεκρών από τροχαία ατυχήματα.
Στην Ελλάδα, για την περίοδο 1980-1993, ο αριθμός των τραυματιών αυξήθηκε κατά 30%. Στην υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ένωση, το ίδιο χρονικό διάστημα, ο αριθμός των τραυματιών παρουσίασε μείωση κατά 9%.
Oι αριθμοί είναι ιδιαίτερα αποκρουστικοί. Σε μια χώρα συνολικού πληθυσμού 10.000.000 περίπου, με τεκμηριωμένο πρόβλημα υπογεννητικότητας και γήρανσης του πληθυσμού, σκοτώνονται ετησίως περίπου 2.500 άνθρωποι (Ηλίας Λαμπίρης).
Τραυματίζονται βαρέως, περνώντας στο περιθώριο της κοινωνικής ζωής, περίπου 5.500 και τραυματίζονται ελαφρότερα, φέροντας όμως τις ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις του τροχαίου ατυχήματος, άλλοι 30.000 άνθρωποι και πρόκειται κυρίως για νεαρής ηλικίας άτομα, που θα έπρεπε να έχουν όλη τη ζωή μπροστά τους. Είναι καιρός να γίνει κάτι! (Ηλίας Λαμπίρης).
Παλαιότερα, η χρήση ναρκωτικών ουσιών περιοριζόταν σε περιθωριακές κοινωνικές ομάδες, που αποτελούνταν συνήθως από άτομα μεγάλης ηλικίας. Τα σημερινά επιδημιολογικά δεδομένα δείχνουν σαφή μετατόπιση της χρήσης προς νεότερες ηλικίες, γεγονός που έχει προφανείς βιολογικές και κοινωνικές επιπτώσεις.
Τα δεδομένα από διάφορα πειραματόζωα, δείχνουν συνήθως σημαντικές τοξικές επιδράσεις των παραπάνω φαρμάκων στην αναπαραγωγική λειτουργία (Μάριος Μαρσέλος).
Τα επιστημονικά δεδομένα που τεκμηριώνουν τη σχέση διατροφής με την αναπαραγωγική ικανότητα των γυναικών, αφορούν στις ποσοτικές εκτροπές της διατροφής, όπως η παχυσαρκία και ο υποσιτισμός.
Η επίδραση της παχυσαρκίας στην αναπαραγωγική ικανότητα των γυναικών δεν πρέπει να υποεκτιμηθεί. Πειραματικά και επιδημιολογικά δεδομένα υποδηλώνουν τη θετική σχέση της με διαταραχές του γεννητικού κύκλου, με την υπογονιμότητα και τη στειρότητα. O χρόνιος υποσιτισμός αναστέλλει την ωοθυλακιορρηξία και οδηγεί στην εμφάνιση πρωτοπαθούς ή δευτεροπαθούς αμηνόρροιας (Βίκυ Μπενέτου, Αντωνία Τριχοπούλου).
Η έντονη φυσική άσκηση έχει συσχετισθεί με μείωση της αναπαραγωγικής ικανότητας της γυναίκας, που εκδηλώνεται κυρίως με διαταραχές της εμμήνου ρύσεως.
Η μεγάλη κατανάλωση καφέ και καφεϊνούχων ποτών έχει συσχετισθεί με καθυστέρηση στη σύλληψη, σε γόνιμες γυναίκες που κάνουν προσπάθεια να τεκνοποιήσουν.
Επιδημιολογικές μελέτες έδειξαν ότι το κάπνισμα αυξάνει κατά 60% τον κίνδυνο υπογονιμότητας. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι καπνίστριες έχουν εμμηνόπαυση 1-1,5 χρόνια νωρίτερα, σε σχέση με τις μη καπνίστριες.
Ενώ στους άνδρες, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ επηρεάζει την ποιότητα του σπέρματος, στις γυναίκες έχει αποδειχθεί ότι προκαλεί υπογονιμότητα (Δημήτριος Λώλης, Σοφία Καλανταρίδου).

Επιπτώσεις
Κοινωνικές
Λόγω ελάττωσης του αριθμού των ατόμων αναπαραγωγικής ηλικίας και μείωσης των γεννήσεων, το μέλλον φαίνεται δυσοίωνο από δημογραφικής άποψης. Αναμένεται όλο και μεγαλύτερη μείωση των γεννήσεων, η οποία θα οδηγήσει σε περαιτέρω σμίκρυνση της οικογένειας, σε μεγαλύτερη δημογραφική ωρίμανση και μαρασμό του ελληνικού κράτους.
Στη μάστιγα της υπογεννητικότητας υποκύπτουν και τα σχολεία της Ελλάδας, με τα αποτελέσματα να είναι πλέον ολοφάνερα στις αίθουσες των Δημοτικών της πρωτεύουσας και της περιφέρειας (Αικατερίνη Μαθιουδάκη).
Είναι χαρακτηριστικό ότι την τελευταία εξαετία κλείνουν κατά μέσο όρο 100 σχολεία το χρόνο, παρά το σημαντικό και ολοένα αυξανόμενο αριθμό αλλοδαπών μαθητών, που από το 1993 μέχρι σήμερα εγγράφονται στις πρώτες τάξεις των ελληνικών σχολείων.
Το πρόβλημα καθρεπτίζεται εξάλλου και στους υποβιβασμούς των σχολείων. Τα μονοθέσια σχολεία δεν έχουν συνήθως περισσότερους από 1-8 μαθητές, ενώ αρκετά λειτουργούν με 2-3 παιδιά. Όταν το 1986 το κουδούνι καλούσε στις τάξεις τους μαθητές, περνούσαν το κατώφλι 144.751 «πρωτάκια», ενώ δέκα χρόνια αργότερα, το 1996, τα παιδιά της πρώτης δημοτικού σε ολόκληρη τη χώρα ήταν 110.000.
Τα δεδομένα αποδεικνύουν ότι, αν η Παιδεία ήταν Χρηματιστήριο, η Ελλάδα θα είχε πανικοβληθεί, αφού όλοι οι δείκτες είναι πτωτικοί και ποτέ δεν παρουσιάζουν ανοδικές τάσεις. Oι μαθητές λιγοστεύουν, τα σχολεία κλείνουν, το διδακτικό προσωπικό ελαττώνεται (Αικατερίνη Μαθιουδάκη).
Η μείωση της γεννητικότητας και η αύξηση της γήρανσης του πληθυσμού είναι παράγοντες οι οποίοι ενοχοποιούνται για την κρίση του ασφαλιστικού συστήματος (Ιωάννης Κυριόπουλος, Χαράλαμπος Oικονόμου).
Η γήρανση του πληθυσμού της χώρας θα έχει αυξητική πορεία στο μέλλον και το 2020 το ποσοστό των ηλικιωμένων θα υπερβεί το 21% του συνολικού πληθυσμού.
Η γήρανση του πληθυσμού θα επιβαρύνει τους προϋπολογισμούς της κοινωνικής ασφάλισης.
Η χώρας μας βρίσκεται σε ένα δύσκολο σταυροδρόμι Ανατολής και Δύσης, όπου συναντώνται θάλασσες, ήπειροι και θρησκείες. Αποτελεί σημαντικό παράγοντα οικονομικής και πολιτικής σταθερότητας στα Βαλκάνια και στην Ανατολική Μεσόγειο.
Στις βαλκανικές όμως χώρες, οι οικονομίες εξακολουθούν να δοκιμάζονται σκληρά. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού τους ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, αντιμετωπίζοντας εξαιρετικά σκληρές συνθήκες ζωής, χωρίς μάλιστα σοβαρές προοπτικές ταχείας βελτίωσης (Νικόλαος Χασαπόπουλος).
Αναλογίζεται κανείς πόσο ανθεκτικές θα αποδειχθούν οι δημοκρατικές δομές που δημιουργήθηκαν τα τελευταία χρόνια στις χώρες αυτές.
Oι ένοπλες δυνάμεις της χώρας μας, την επομένη 20ετία, πρέπει να λειτουργήσουν λαμβάνοντας υπόψη την αστάθεια στα Βαλκάνια, την κάθε εξωτερική απειλή και τις υποχρεώσεις προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, το ΝΑΤO και τους άλλους διεθνείς οργανισμούς.
Στις ένοπλες δυνάμεις της χώρας, κατά την εκτίμηση της Διακομματικής Επιτροπής της Βουλής (1993), θα δημιουργηθεί τα επόμενα χρόνια σοβαρό πρόβλημα λόγω της μείωσης του αριθμού των στρατευσίμων.
Λόγω της υπογεννητικότητας, ολοένα και λιγότεροι θα εμφανίζονται για να υπηρετήσουν τη στρατιωτική τους θητεία. Η μείωση του αριθμού των εφέδρων στρατιωτών θα επηρεασθεί ακόμα και από την εξαγγελθείσα μείωση της στρατιωτικής θητείας και αναμένεται να διαμορφωθεί η δύναμη του στρατού ξηράς ως εξής.
Τα επόμενα χρόνια:
- Το έτος 2004 σε 86.178
- Το έτος 2010 σε 78.888
- Το έτος 2015 σε 77.081
έναντι των 108.000 που υπηρετούν σήμερα (Σταύρος Λυγερός).

Όταν ο Αριστοτέλης ρωτήθηκε γιατί η ισχυρή Σπάρτη -που πρώτη από όλες τις ελληνικές πολιτείες είχε συμβάλλει στην απόκρουση των Περσών- δεν κατόρθωσε περί το 370π.Χ. να αντισταθεί στους Θηβαίους, δεν δίστασε να αποδώσει την αποδυνάμωσή της στην ολιγανθρωπία και στον αποπληθυσμό που δημιούργησε το πολιτικό της σύστημα.
Δεν προέβλεψε ο μεγάλος φιλόσοφος πως το ίδιο φαινόμενο θα ήταν, δύο αιώνες αργότερα, η βασική αιτία μετατροπής ολόκληρης της Αρχαίας Ελλάδας σε Ρωμαϊκή επαρχία.
Η χώρα μας είναι γνωστό ότι επιδιώκει την ειρηνική συνύπαρξη με τους γείτονές της. Παράλληλα, όμως, με τα καινούργια αυτά δεδομένα, θα πρέπει να εναρμονίζεται η αμυντική στρατηγική αναθεώρησης των ενόπλων δυνάμεων της χώρας, με την πρόσληψη και επαγγελματιών στρατιωτών που θα καθορίσει τον αμυντικό προσανατολισμό της Ελλάδας για τα επόμενα 20 χρόνια.
Η γήρανση του πληθυσμού στην Ευρωπαϊκή Ένωση αυξάνει την πίεση στα συνταξιοδοτικά συστήματα και τον προϋπολογισμό, εφόσον αυξάνεται ο αριθμός των συνταξιούχων και μειώνεται ο αριθμός των εργαζομένων.
Η Ευρώπη έχει τη δυνατότητα να λύσει το πρόβλημα του ελλείμματος του εργατικού δυναμικού, με την προσέλκυση μεταναστών. Διότι χώρες όπως η Γαλλία, η Γερμανία και η Ιταλία, καθώς είναι χώρες πολυπληθείς, δεν διατρέχουν τον κίνδυνο φυλετικής αλλοίωσης του πληθυσμού τους με την ένταξη μικρού αριθμού ξένων μεταναστών στον εθνικό κορμό τους, μολονότι και στη Γαλλία, το θέμα γίνεται αντικείμενο σχετικής πολιτικής εκμετάλλευσης.
Η χώρα μας, όμως, παρουσιάζει ιδιαιτερότητες, όπως π.χ. περιβάλλεται από χώρες χαμηλότερου κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου, με κατά πολύ υψηλότερους δείκτες γεννητικότητας.
Η υπογεννητικότητα στη χώρα μας φαίνεται πόσο επικίνδυνη είναι, όταν συγκρίνουμε τις τιμές του δείκτη γεννητικότητας μεταξύ των Βαλκανικών χωρών και της Τουρκίας. Στην περίπτωση της Αλβανίας είναι διπλάσιος και της Τουρκίας τριπλάσιος.
Το 1930, η Ελλάδα αριθμούσε 6,5 εκατομμύρια κατοίκους και η Τουρκία 13,5 εκατομμύρια. Σήμερα, οι αντίστοιχοι πληθυσμοί είναι στην Ελλάδα 10 και στην Τουρκία 70 εκατομμύρια κάτοικοι.
O Τουργκούτ Oζάλ είχε πει «Για τη Θράκη δεν χρειάζεται να γίνει πόλεμος, αφού μειώνεται συνέχεια ο ελληνικός πληθυσμός και κάποτε η περιοχή θα εγκαταλειφθεί».

Προτάσεις
O μεγάλος ιατρός και βιολόγος Alexis Garrel, στο κλασσικό βιβλίο του «O άνθρωπος, αυτό το άγνωστο» έγραφε το 1983, προβλέποντας την επερχόμενη, με την υπογεννητικότητα, καταστροφήΙ «και αν ακόμη η Ευρώπη καταφέρει να αποφύγει την αυτοκτονία του πολέμου, όμως με τη στειρότητα, βαδίζει στον εκφυλισμό και την εξαφάνισηΙ» και αλλού «Ι η θεληματική στειρότητα των γυναικών και η αποφυγή στρατεύσεως των ανδρών, είναι χαρακτηριστικά συμπτώματα του εκφυλισμού ενός λαού που οδεύει προς το θάνατοΙ».
Στην Ελλάδα, το φαινόμενο της υπογεννητικότητας, όπως ελέχθη, αναφέρθηκε ως πρόβλημα για πρώτη φορά από τον Πολύβιο.
Εν μέρει, όσα παρατηρεί ο Πολύβιος τον 2ο π.Χ. αιώνα ισχύουν και σήμερα, το κακό λοιπόν μπορεί να διορθωθεί μόνο με την αλλαγή νοοτροπίας που μπορεί να υποβοηθήσει με τη λήψη δημοσιονομικών μέτρων. Η πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα προσφέρει μια τελευταία ευκαιρία στους πολιτικούς, στους επιστήμονες και σΥ ολόκληρο το λαό, να ενεργήσουν.
Τα τελευταία χρόνια προσφέρουν ένα τελευταίο «παράθυρο ευκαιρίας» για την επίλυση του δημογραφικού προβλήματος της χώρας μας.
Τα μέτρα του Υ90, με το Ν. 1892, κρίνονται θετικά αλλά δεν αρκούν. Η Πολιτεία οφείλει να λάβει μέτρα και να μη μείνει θεατής του προβλήματος. Η επέμβαση είναι αναγκαία και τα μέτρα πρέπει να είναι μακρόπνοα και γενναιόδωρα, προκειμένου να ανακοπεί η δημογραφική παρακμή του έθνους.
Η Eκκλησία, ως πνευματικό ιατρείο, μπορεί να φθάσει μέχρι τη ρίζα και να θεραπεύσει την πραγματική αιτία του προβλήματος, δηλαδή το αγωνιώδες κυνήγι της ευημερίας που δεν σταματά ποτέ να μας κρατά συνεχώς ανικανοποίητους. Η φωνή της είναι σήμα συναγερμού, αφυπνίσεως, μετάνοιας και γενναίας απόφασης για αλλαγή πλεύσης και ανάληψη ευθυνών από τον καθένα προσωπικά (κ.κ. Καλλίνικος).
Τα ΜΜΕ, με διαφημιστικά σποτ στην τηλεόραση και καταχωρίσεις στον περιοδικό και τον ημερήσιο τύπο, μπορεί να είναι το πρώτο βήμα. Αυτό, όμως, θα πρέπει να ξεκινήσει από την πολιτεία. Όταν μια προσπάθεια έχει πολλούς υποστηρικτές είναι βέβαιο ότι θα πετύχει.
Oι Μαιευτήρες - Γυναικολόγοι, στην προσπάθεια αυτή, πρέπει να πρωτοστατήσουν, αποφεύγοντας τις εκτρώσεις που γίνονται στη χώρα μας σε απαράδεκτα υψηλά ποσοστά, αποφεύγοντας ακόμα άλλες επεμβάσεις που πιθανόν να προκαλέσουν στειρότητα και βοηθώντας τα υπογόνιμα ζευγάρια, με τις διάφορες τεχνικές, να αποκτήσουν παιδιά.
Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση πρέπει να αρχίσει «από την κούνια» του παιδιού. O πρώτος δάσκαλος είναι η μητέρα. Η διδασκαλία της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης είναι συλλογική, με την παρουσία ιατρών εξειδικευμένων στα θέματα αυτά, μαιών, νοσηλευτών, κοινωνιολόγων, κοινωνικών λειτουργών και εκπαιδευτικών, αλλά και από ομοειδείς ομάδες εφήβων (Δημήτριος Λώλης, Γεώργιος Τσανάδης).
Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση από την προσχολική ηλικία, μπορεί να βοηθήσει στην ομαλή ψυχοσωματική ανάπτυξη παιδιών και εφήβων, όπως και στην αποφυγή τόσο των εκτρώσεων και των συνεπεία αυτών επιπλοκών, όσο και των σεξουαλικώς μεταδιδομένων νοσημάτων, με θετικό αποτέλεσμα στην υπογεννητικότητα της χώρας μας.
Πιστεύουμε ακόμη, ότι ένα ολοκληρωμένο και πλήρως αποκεντρωμένο σύστημα οικογενειακού προγραμματισμού, ενισχύει πολύπλευρα και πολύτροπα, κατοχυρώνοντας συνάμα το θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα της ελεύθερης και υπεύθυνης τεκνοποίησης (Μιχαήλ Παπαδάκης).

Η κοινωνικο-οικονομική συγκυρία, αλλά και τα εθνικά προβλήματα -έντονα και επικίνδυνα αυτή την εποχή- θα πρέπει να ληφθούν υπόψη για τη ρύθμιση, μετά από πολύπλευρη μελέτη και με σχετικό χρονοδιάγραμμα του οξύτατου μεταναστευτικού προβλήματος στην Ελλάδα. Επ' ουδενί λόγω θα έπρεπε η ενίσχυση της γεννητικότητας να γίνει σε βάρος εθνικών, κοινωνικών και οικονομικών δικαιωμάτων των Ελλήνων πολιτών. Αλλά ούτε και σε βάρος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των αλλοδαπών, συχνά θυμάτων σκληρής εκμετάλλευσης.
Αφετέρου, η Ελλάδα ως μικρή χώρα που είναι, δεν μπορεί δυστυχώς να αφομοιώσει μεγάλο αριθμό μεταναστών χωρίς να αλλοιωθεί η εθνική μας συνείδηση και να συσσωρευτούν πολυειδή προβλήματα. Άλλωστε και ο Πολύβιος, σε άλλη ιστορική περίοδο, συνιστούσε τη μείωση των μισθοφόρων, ώστε να ελέγχεται η κατάσταση.
Η προτεινόμενη από μερικούς ελληνοποίηση της πανσπερμίας των μεταναστών, που έχουν κατακλύσει τη χώρα μας, δεν θα αποτελούσε ορθή αντιμετώπιση, γιατί όχι μόνο δεν θα έλυνε το πρόβλημα, αλλά θα το περιέπλεκε δημιουργώντας άλλα προβλήματα, ένα από τα οποία -το σοβαρότερο ίσως- θα ήταν η φυλετική αλλοίωση του ελληνικού πληθυσμού. Εκείνο που θα ήταν ενδεδειγμένο να γίνει, είναι η προσπάθεια προσέλκυσης αλλοδαπών ελληνικής καταγωγής, που ζουν και διαπρέπουν κυρίως στην Αμερική -περιλαμβανομένου του Καναδά- και στην Αυστραλία (Γεώργιος Ράλλης).
Η συμβολή των παλιννοστούντων ομογενών στο Δημογραφικό πρόβλημα της Ελλάδας είναι σημαντική και ευπρόσδεκτη. Στο σύνολό του, όμως, το δημογραφικό πρόβλημα για την Ελλάδα είναι το πλέον εκρηκτικό, κοινωνικό, ηθικό και εθνικό πρόβλημα (κ.κ. Άνθιμος).
Η Πολιτεία και η Eκκλησία οφείλουν να γράψουν το παν για να πείσουν και να βοηθήσουν τους νεοέλληνες να αποκτήσουν πολλά παιδιά. Διαφορετικά, το μέλλον ενός ιστορικού λαού, του δικού μας ελληνικού λαού, είναι δυσοίωνο.
Δεχόμενοι τις παραπάνω θέσεις, καταλήγουμε ότι οι προοπτικές μπορούν σαφώς να αντιστραφούν και μάλιστα με επιτυχία μέσα από τρεις άξονες ενεργειών. Η πρώτη και βασική ενέργεια είναι η πληροφόρηση. O δεύτερος άξονας είναι τα διάφορα θεσμικά, νομικά, οικονομικά και διοικητικά μέτρα που πρέπει να πάρει η πολιτεία. Oι λύσεις υπάρχουν, η διακομματική κοινοβουλευτική επιτροπή, μαζί με πολλούς επιστημονικούς και κοινωνικούς φορείς, έχει δώσει αρκετές προτάσεις, αναζητείται η πολιτική βούληση (Κων/νος Κουτσόπουλος).
Όμως, η λύση του δημογραφικού προβλήματος δεν μπορεί να γίνει πραγματικότητα χωρίς την επίλυση σοβαρών κοινωνικών προβλημάτων. Στο ένα άκρο, για παράδειγμα, είναι η βοήθεια της οικογένειας. Η οικογένεια, θεσμός φυσικός, αιώνιος και αναντικατάστατος, είναι ο χώρος όπου γεννάται, ανατρέφεται, παιδαγωγείται, κοινωνικοποιείται και εξελίσσεται ο άνθρωπος. Δημιουργεί, δηλαδή, τις συνθήκες εκείνες που ακόμη και μόνες τους μπορούν να επιλύσουν το δημογραφικό πρόβλημα. Στο άλλο άκρο, βρίσκεται η σωστή διαδικασία ενσωμάτωσης των μεταναστών, που μπορεί να επιλυθεί με μια έξυπνη δημογραφική και μεταναστευτική πολιτική, όπου θα απορροφώνται όσοι ζουν, εργάζονται και ασπάζονται τον τρόπο σκέψης μας, αφού ενσωματωθούν στον ελληνικό τρόπο σκέψης και ζωής (Κων/νος Κουτσόπουλος).
To ερώτημα, όμως, είναι: θέλει η Ελλάδα σήμερα περισσότερους Έλληνες; Η χώρα, με τα 10 εκατομμύρια κατοίκους, από τους οποίους οι 600.000 είναι άνεργοι, θα μπορεί να συντηρήσει 15 εκατομμύρια κατοίκους; Μήπως είναι και αυτή η αιτία που δεν δίνονται από την πολιτεία τα απαραίτητα κίνητρα; (Θεόδωρος Ρουσόπουλος).
Σήμερα, περισσότερο από 50.000 αλλοδαποί μαθητές φοιτούν στα δημοτικά σχολεία της χώρας. Χωρίς καμία ρατσιστική διάθεση, πρέπει να επιστήσουμε την προσοχή στην Πολιτεία, η οποία πρέπει να σκύψει πάνω από το σημαντικότερο πρόβλημα της Ελλάδας στην αυγή του 21ου αιώνα. Για ποιους Έλληνες ετοιμάζουν την Ελλάδα του αύριο; Σε ποιους Έλληνες θα παραδώσουν την Ελλάδα οι σημερινές γενιές; Με ποιους τρόπους θα αναπληρωθεί ο πληθυσμός της χώρας; (Θεόδωρος Ρουσόπουλος).

Βιβλιογραφία
1. Λώλης Δημήτριος. Υπογεννητικότητα. Εκδ. Μ. Παρισιάνου, 2001.
2. Nεγκής Αιμίλιος. Η Γηραιά ήπειρος γηράσκει.
3. Τσίμπος Κλέων. Η γονιμότητα στις βαλκανικές χώρες κατά το δεύτερο ήμισυ του 20ου αιώνα.
4. Δρεττάκης Μανόλης. Η μεγάλη μείωση των γεννήσεων από το 1981 και μετά, κατέληξε σε φυσική μείωση του πληθυσμού το 1996 και το 1998 (μία ανάλυση για το σύνολο και τους νομούς της χώρας).
5. κ.κ. Νεκτάριος. Κρίση του γάμου - Αύξηση διαζυγίων και υπογεννητικότητα.
6. Κομνηνού Νίνα. Oι μονογονεϊκές οικογένειες, ως αίτιο υπογεννητικότητας.
7. Γλυτσός Νικόλαος. Δημογραφικό πρόβλημα και αγορά εργασίας.
8. Λώλης Δημήτριος, Αντωνάκης Γεώργιος. Εκτρώσεις και Δημογραφικό πρόβλημα.
9. Λαμπίρης Ηλίας, Ζουμπούλης Παναγιώτης. Επίπτωση των τροχαίων ατυχημάτων στην μείωση του πληθυσμού της Ελλάδας.
10. Μαρσέλος Μάριος. Επίδραση των ψυχοτρόπων ουσιών στην αναπαραγωγική λειτουργία.
11. Μπενέτου Βίκυ, Τριχοπούλου Αντωνία. Διατροφή και υπογεννητικότητα.
12. Λώλης Δημήτριος, Καλανταρίδου Σοφία. Κάπνισμα και αλκοόλ: Επίδραση στην αναπαραγωγική λειτουργία.
13. Μαθιουδάκη Κατερίνα. Oι επιπτώσεις της υπογεννητικότητας στα σχολεία.
14. Χασαπόπουλος Νικόλαος. Το νέο στρατιωτικό δόγμα. Βήμα 25 Νοεμβρίου 2001.
15. Λυγερός Σταύρος. Όλες οι αλλαγές στις ένοπλες δυνάμεις. Καθημερινή, 19 Νοεμβρίου 2000.
16. Λώλης Δημήτριος, Τσανάδης Γεώργιος. Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση.
17. Ράλλης Γεώργιος. Απόδημοι Έλληνες.
18. Μητροπολίτης κ.κ. Άνθιμος. Συμβολή των παλιννοστούντων στην αντιμετώπιση της υπογεννητικότητας.
19. Κουτσόπουλος Κωστής. Προοπτικές.
20. Ρουσόπουλος Θεόδωρος. Συμβολή των ΜΜΕ στην αντιμετώπιση του προβλήματος της υπογεννητικότητας.

HOMEPAGE