ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΥΝΤΑΞΗ
Ευγονική και κληρονομικότητα
στην αρχαία Ελλάδα
Κύριε Διευθυντά,
Αναφερόμενος στο άρθρο που δημοσιεύτηκε στο Δελτίο της Α' ΠΚΠΑ τομ. 51, τεύχος
2 "Ευγονική και Κληρονομικότητα στην Αρχαία Ελλάδα και το Βυζάντιο",
αφού εκφράσω τα συγχαρητήριά μου προς τους συγγραφείς του άρθρου για την πρωτοτυπία
του άρθρου αυτού (αναδρομή στις ρίζες και τη διαχρονική εξέλιξη της ιατρικής
επιστήμης μέσα στα πλαίσια του Οικουμενικού Ελληνισμού), θα ήθελα να ρωτήσω
αν οι συγγραφείς του παραπάνω άρθρου έτυχε να ασχοληθούν, κι αν προσπάθησαν
να προσεγγίσουν το νόημα της περικοπής 546Α - 546Ε της Πολιτείας του Πλάτωνα
"περί ευγονίας και αφορίας και περί του περίφημου αριθμού του Πλάτωνος"
που αναφέρεται στον τρόπο των ευγονικών ρυθμίσεων.
Το πλήρες κείμενο της περικοπής αυτής έχει ως εξής:
"Ωδέ πως, χαλεπόν μεν κινηθήναι πόλιν ούτω συστάσαν, αλλ' επεί γενομένω
παντί φθορά εστίν, ουδ' η τοιαύτη σύστασις τον άπαντα μένει χρόνον αλλά λυθήσεται.
Λύσις δε ήδε. Ου μόνον φυτοίς εγγείοις, αλλά και εν επιγείοις ζώοις φορά και
αφορία ψυχής τε και σωμάτων γίγνονται, όταν περιτροπαί εκάστοις κύκλων περιφοράς
συνάπτωσι, βραχυβίοις μεν βραχυπόρους, εναντίοις δε εναντίας. Γένους δε υμετέρου
ευγονίας τε και αφορίας, καίπερ όντες σοφοί, ους ηγεμόνας πόλεως εκπαιδεύσασθε,
ουδέν μάλλον λογισμού μετ' αισθήσεως τεύξονται, αλλά πάρεισιν αυτούς και γεννήσουσι
παίδας ποτέ ου δέον. Έστι δε θείω μεν γεννητώ περίοδος ην αριθμός περιλαμβάνει
τέλειος, ανθρωπείω δε εν ώ πρώτω αυξήσεις δυνάμεναι τε και δυναστευόμεναι, τρεις
αποστάσεις, τέτταρας δε όρους λαβούσαι ομοιούντων τε και ανομοιούντων και αυξανόντων
και φθινόντων, πάντα προσήγορα και ρητά προς άλληλα απέφηναν ων επίτριτος πυθμήν
πεμπάδι συζυγείς δύο αρμονίας παρέχεται τρις αυξηθείς, την μεν ίσην ισάκις,
εκατόν τοσαυτάκις, την δε ισομήκη μεν τη προμήκη δε, εκατόν μεν αριθμών από
διαμέτρων ρητών πεμπάδος, δεομένων ενός εκάστων, αρρήτων δε δυοίν, εκατόν δε
κύβων τριάδος. Σύμπας δε ούτος αριθμός γεωμετρικός, τοιούτου κύριος αμεινόντων
τε και χειρόνων γενέσεων, ας όταν αγνοήσαντες υμίν οι φύλακες συνοικίζωσιν νύμφας
νυμφίοις παρά καιρόν, ουκ ευφυείς ουδ' ευτυχείς παίδας έσονται, ων καταστήσουσι
μεν τους αρίστους οι πρότεροι, όμως όντες ανάξιοι, εις τας των πατέρων αυ δυνάμεις
ελθόντες, ημών πρώτων άρξονταις αμελείν φύλακες όντες, παρ' έλαττον του δέοντος
ηγησάμενοι τα μουσικής, δεύτερον δε τα γυμναστικής, όθεν αμουσότεροι γενήσονται
υμίν οι νέοι (.) εκ τούτων άρχοντες ου πάνυ φυλακικοί καταστήσονται. Προς το
δοκιμάζειν τα Ησιόδου και παρ' υμίν γένη, χρυσούν τε και αργυρούν και χαλκούν
και σιδηρούν" .
Η απόδοση του κειμένου αυτού στη δημοτική γλώσσα έχει ως εξής (Από το σύγγραμμα
Κ.Δ. Γεωργούλη, Πλάτωνος Πολιτεία, Εκδότης Ιωάννης Σιδέρης, Αθήνα, 1962):
"Πώς; Κατά ένα τρόπο σαν τον ακόλουθο. Μια πόλη βέβαια που έχει τη σύσταση
που είπαμε είναι δύσκολο να κλονιστεί. Επειδή όμως καθετί που έχει γένεση έχει
και φθορά, δεν ημπορεί ουδέ η τέτοια σύσταση να μείνει στον αιώνα τον άπαντα,
αλλά θα διαλυθεί. Ιδές τι λογής διάλυση την περιμένει. Δεν παρουσιάζεται μόνο
στα φυτά που ριζώνουν μέσα στης γης τον κόρφο, αλλά και στα ζώα που περπατούν
επάνω στης γης το πρόσωπο, ευφορία και αφορία ψυχής και των σωμάτων, στον καιρό
που τα κυκλογυρίσματα των περιόδων συμπληρώνουν για κάθε είδους πλάσματα περιφορές
κύκλων βραχοπόρευτων για τα λιγόζωα και αντιθέτων για τα αντίθετα. Σχετικά με
την δική σας γενιά, αν και είναι σοφοί όσοι από εσάς εξεπαιδεύτηκαν κι έγιναν
φύλακες της πόλης, δεν θα ημπορέσουν, παρόλο που θα βοηθήσουν τον λογισμό τους
με την αίσθηση, να διακρίνουν καθόλου καλύτερα τον καιρό της ευγονίας από τον
καιρό της αφορίας, αλλά θα τους ξεφύγη και θα γεννήσουν παιδιά σε κάποια ώρα
που δεν πρέπει. Για την γέννηση των θεϊκών όντων υπάρχει περίοδος που την περιέχει
ένας αριθμός τέλειος, των ανθρώπινων όντων όμως την γέννηση την περιέχει ένας
αριθμός που μέσα σε αυτόν πρώτον πολλαπλασιασμοί δυναστικοί και δυναστευόμενοι,
αφού πάρουν τρεις αποστάσεις και τέσσερες συνοριακούς καθορισμούς παραγόντων
που δείχνουν ομοίωση και ανομοίωση, αύξηση και ελάττωση φέρνουν στο τέλος όλα
τα μέλη του συνόλου σε εκφωνήσιμες και ρητές αμοιβαίες σχέσεις. Η επίτρητη βάση
τους σε συζυγία με την πεντάδα υψωμένη στην τέταρτη δύναμη δίνει δύο αρμονίες,
απ' αυτές η μία είναι αποτελεσμένη από αριθμό ίσες φορές ίσον εκατό φορές εκατό,
η άλλη απεναντίας κατά την μία διεύθυνσή της έχοντας ίσους παράγοντες είναι
ισομήκης, κατά την άλλη της όμως διεύθυνση έχοντας άνισους παράγοντες είναι
προμήκης, δηλαδή κατά την μία διεύθυνση έχουμε εκατό φορές το τετράγωνο των
ρητών διαγωνίων του πέντε, κάθε τετράγωνο ελαττωμένο κατά ένα, ή εκατό φορές
το τετράγωνο των αρρήτων διαγωνίων κάθε τετράγωνο ελαττωμένο κατά δύο, και κατά
την άλλη εκατό κύβους της τριάδας. Ολόκληρος λοιπόν αυτός ο γεωμετρικός αριθμός
έχει την κυριαρχική επίδραση να κανονίζη τις καλύτερες και τις χειρότερες γενέσεις,
κι όταν, μη ημπορόντας να διακρίνουν τον καιρό των γενέσεων αυτών οι φύλακες,
βάζουν να ζευγαρωθούν οι νύμφες και οι γαμπροί τον καιρό που δεν πρέπει, δεν
θα γεννηθούν παιδιά με καλή φυσική προδιάθεση και καλή τύχη. Από τούτα τα παιδιά
θα δώσουν βέβαια οι άνθρωποι της προηγούμενης γενεάς στα καλύτερα τα πολιτικά
αξιώματα, αυτά όμως, επειδή είναι ανάξια, μόλις πάρουν στα χέρια τους την εξουσία
των πατέρων τους, αμέσως τότε θ' αρχίσουν παρόλο που είναι φύλακες να παραμελούν
πρώτα εμάς τις Μούσες, δίνοντας ολιγώτερη σημασία στη μουσική και έπειτα και
στη γυμναστική, πράγμα που θα είναι αφορμή να γίνουν οι νέοι σας αμουσότεροι.
Απ' αυτούς θα βγουν άρχοντες που δεν θα είναι ικανοί να διακρίνουν ως φύλακες
τα γένη που, όπως λέει ο Ησίοδος, θα παρουσιαστούν ανάμεσα σε σας, ποιο είναι
χρυσό, ποιο είναι αργυρό, ποιό χάλκινο και ποιο σιδερένιο".
Θα ήμουν ευτυχής να μάθω αν υπάρχουν στοιχεία προσέγγισης στην κατανόηση αυτού
του κειμένου, που σαφώς αναφέρεται στο αντικείμενο που αναπτύσσεται στο προαναφερθέν
άρθρο.
Με εκτίμηση και ευχαριστίες
Γεώργιος Σπ. Φούντας
Παιδίατρος
Απάντηση
Κύριε Διευθυντά,
Στο ερώτημα του συναδέλφου κ. Γ. Φούντα σχετικά με την προσέγγιση του χωρίου
546Α - 547Α της "Πολιτείας" του Πλάτωνος που αφορά στον περίφημο "αριθμό
του Πλάτωνος περί ευγονίας και αφορίας" σας πληροφορούμε ότι πρόκειται
να ασχοληθούμε με αυτό σε προσεχές άρθρο. Επιπλέον το θέμα θα σχολιασθεί ως
ελεύθερη ανακοίνωση στο προσεχές Πανελλήνιο Παιδιατρικό Συνέδριο στην Κω.
Με εκτίμηση
Χαράλαμπος Βελιώτης
Ιωάννης Τσουκαλάς
Παιδίατροι Νεογνολόγοι
Ο βιολογικός
όρος "χίμαιρα"
Κύριε Διευθυντά,
Συχνά ο αναγνώστης συναντά τον όρο "χίμαιρα" ή "χιμαιρικός"
σε κείμενα αναφερόμενα παραδείγματος χάριν σε λευχαιμίες, όπως σε προηγούμενο
τεύχος του περιοδικού αναγράφηκε ο τίτλος "Αντι-CD20 χιμαιρικό μονοκλωνικό
αντίσωμα στη θεραπευτική πράξη".[1] Επειδή πιστεύω πως πολλοί αναρωτιούνται
από πού προέρχεται η λέξη χίμαιρα, γράφω τα παρακάτω για τη λέξη αυτή.
Στην Ελληνική Μυθολογία[2] η Χίμαιρα αναφέρεται ως ένα πολύμορφο τέρας. Ο Όμηρος[3]
στην Ιλιάδα μνημονεύει για πρώτη φορά τη Χίμαιρα, η οποία ήταν ένα τέρας με
κεφάλι λονταριού, κορμί γίδας και ουρά φιδιού, που έβγαζε φωτιές από το στόμα.
Κατά τον Ησίοδο[4] η Χίμαιρα ήταν παιδί του Τυφώνα και της Έχιδνας, μισή γυναίκα
και μισή φίδι, και αδέλφια της ήταν η Λερναία ΄Υδρα, ο Όρθος, το σκυλί τέρας
με δύο κεφάλια και φιδίσια ουρά, και ο Κέρβερος, ο φύλακας του κάτω κόσμου με
τα πενήντα κεφάλια και τις φιδίσιες ουρές. Παιδιά της Χίμαιρας ήταν ο Λέων της
Νεμέας και η Σφίγγα με το κεφάλι γυναίκας και το σώμα λιονταριού, η συμφορά
της Θήβας για όλους εκείνους, οι οποίοι δεν έλυναν το αίνιγμά της και το οποίο
ως γνωστόν έλυσε ο Οιδίποδας. Η Χίμαιρα ανατράφηκε στη Λυκία της Μ. Ασίας και
την σκότωσε ο εξ Άργους ήρωας Βελλερεφόντης καβάλα πάνω στο φτερωτό του άλογο,
τον Πήγασο, στον οποίο ο βασιλιάς της Λυκίας Ιοβάτης του είχε ορίσει να παλαίψει
με τη Χίμαιρα, ευελπιστώντας τον εξαφανισμό του.
Οι επιστήμονες έλαβαν από την Ελληνική Μυθολογία τον όρο "χίμαιρα",
για να χαρακτηρίσουν ένα φυτό που προερχόταν από εμβολιασμό και παρουσίαζε μεικτούς
χαρακτήρες δηλ. του μητρικού φυτού και του εμβολίου του και γενικότερα έναν
οργανισμό του οποίου οι ιστοί ανήκουν σε δύο γενετικώς διάφορα είδη. Κατά τον
ίδιο τρόπο ο όρος "χίμαιρα" χρησιμοποιείται στις μεταμοσχεύσεις μυελού
των οστών, για να δηλώνεται ότι στο αίμα του μεταμοσχευμένου βρίσκονται δύο
διαφορετικοί κυτταρικοί πληθυσμοί, του δότη και του δέκτη.
Επίσης, ο όρος "χιμαιρικός", ως επίθετο, δηλώνει ότι εκείνο στο οποίο
αναφέρεται είναι δημιούργημα διαφορετικών βιολογικών ειδών, όπως στη μνημονευθείσα
εργασία, στην οποία αναγράφεται ότι η ριτουξιμάμπη είναι ένα "χιμαιρικό
μονοκλωνικό αντίσωμα", το οποίο συντίθεται από "το σταθερό τμήμα της
ανθρώπειας ανοσοσφαιρίνης" και το "μεταβλητό τμήμα ανοσοσφαιρίνης
ποντικού", δηλαδή από ανοσοσφαιρίνες δύο διαφορετικών ειδών.
Δ. Καραμπερόπουλος
Παιδίατρος
BIBΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Μοσχόβη Μ, Τρίμης Γ, Τζωρτάτου-Σταθοπούλου Φ. Δελτ Α' Παιδιατρ Κλιν Πανεπ
Αθηνών. 2004, 51:(4)347-53.
2. Ελληνική Μυθολογία. Γενική εποπτεία Ι. Κακριδή, Εκδοτική Αθηνών, 1986, 1:84-5,
2:48.
3. Όμηρος. Ιλιάς, Ζ 119-183.
4. Ησίοδος. Θεογονία. 305-330, 820-880, Πίνδαρος. Πύθια Ι, 15-29.
