ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΤΗΣ ΛΟΧΕΙΑΣ
Νικηφόρος Κλήμης
Εισαγωγή
Από την εποχή του Ιπποκράτους
οι γιατροί είχαν αντιληφεί την ύπαρξη διαταραχών στην διάθεση των γυναικών κατά
την διάρκεια της περιόδου της λοχείας (1). Ως κατάθλιψη της λοχείας, ορίζεται
η έναρξη επεισοδίων κατάθλιψης που ξεκινούν μέσα σε τέσσερεις εβδομάδες από
την γέννηση του παιδιού (2). Κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου της λοχείας
συμβαίνουν γρήγορες και έντονες ορμονικές αλλαγές που συνεισφέρουν στην αυξημένη
προδιάθεση για εμφάνιση κατάθλιψης. Oι καταστροφικές συνέπειες που μπορεί να
προκαλέσει στο οικογενειακό περιβάλλον η κατάθλιψη της λοχείας, αποδεικνύεται
και από τις περιπτώσεις γυναικών που αυτοκτόνησαν ή σκότωσαν το παιδί τους ενώ
βρίσκονταν σε κατάθλιψη κατά τη διάρκεια της λοχείας (3),(4). Στην επισκόπηση
αυτή γίνεται προσπάθεια να δοθούν όλα τα νεότερα στοιχεία που αφορούν την αιτιολογία,
την επιδημιολογία, τις μεθόδους ανίχνευσης, πρόληψης, την επίδραση στην ανάπτυξη
του παιδιού και τις πιο ενδεδειγμένες μορφές θεραπείας της κατάθλιψης της λοχείας.
Αιτιολογία
Δεν υπάρχουν ικανοποιητικά δεδομένα που να υποστηρίζουν την ύπαρξη βιολογικής
βάσης στην κατάθλιψη της λοχείας (5). Παρόλη την εκτεταμένη έρευνα γύρω από
τις στεροειδείς ορμόνες στις γυναίκες κατά την διάρκεια της λοχείας, δεν έχουν
προκύψει σταθερές ενδείξεις που να συνδέουν αυτές τις ορμόνες με την εμφάνιση
της κατάθλιψης (6). Υπάρχει η άποψη ότι σε μία μικρή ομάδα γυναικών με εμπειρία
κατάθλιψης της λοχείας, πιθανόν να υπάρχει θυρεοειδική δυσλειτουργία (7). Παρόλο
που αυτή η υπόθεση αξίζει προσοχής αν υιοθετηθεί, είναι όμως δυνατόν η θυρεοειδική
δυσλειτουργία να είναι αποτέλεσμα των ανοσολογικών αλλαγών που προκαλούνται
από το sress. Η παρουσία ελαφρών καταθλιπτικών αντιδράσεων (maternity blues)
τις πρώτες ημέρες της λοχείας, βρέθηκε να συσχετίζεται με την μετέπειτα ανάπτυξη
κατάθλιψης της λοχείας αλλά δεν έχει βρεθεί ορμονική βάση σε αυτήν την συσχέτιση
(5), (6). Μεταξύ γυναικών με ιστορικό καταθλιπτικής διαταραχής η συνύπαρξη μαιευτικών
προβλημάτων κατά την διάρκεια της κύησης οδηγεί σε αυξημένο ποσοστό κατάθλιψης
της λοχείας (8), (9). Τα αποτελέσματα επιδημιολογικών μελετών έδειξαν ότι κυριότεροι
παράγοντες αιτιολογικής σημασίας, είναι ψυχολογικής φύσεως (5). Έτσι η παρουσία
στρεσσογόνων καταστάσεων στην ζωή, η ανεργία, η παρουσία προβλημάτων στον γάμο,
η απουσία στήριξης από τον σύζυγο, την οικογένεια και τους φίλους, όλοι αυτοί
οι παράγοντες έχει βρεθεί ότι αυξάνουν τον κίνδυνο κατάθλιψης της λοχείας. Ψυχιατρικό
ιστορικό ιδιαίτερα δυσθυμικών διαταραχών έχει αναφερθεί ως παράγοντας κινδύνου
για εμφάνιση κατάθλιψης της λοχείας (10).
Επιδημιολογία
Επιδημιολογικές έρευνες έδειξαν ότι το ποσοστό κατάθλιψης της λοχείας τις πρώτες
εβδομάδες της λοχείας, είναι περίπου 10%. Η διάρκεια της κατάθλιψης της λοχείας
είναι ίδια με την διάρκεια της κατάθλιψης που παρουσιάζεται και σε άλλες περιόδους
της ζωής της γυναίκας, δηλαδη τα επεισόδια κατάθλιψης υποχωρούν αυτόματα μέσα
σε 2 με 6 μήνες (5), (7). Μερικά "υπολείμματα" καταθλιπτικών συμπτωμάτων,
μπορούν να διαρκέσουν μέχρι και ένα χρόνο μετά τον τοκετό (5), (7).
Επίδραση στην
ανάπτυξη του παιδιού
Η γνωστική ανάπτυξη κατά την διάρκεια της κατάθλιψης της λοχείας επηρεάζεται
σημαντικά ειδικά μεταξύ των νεογέννητων άρρενος φύλου και των ζευγαριών με χαμηλό
κοινωνικοοικονομικό επίπεδο. Τα παιδια μητέρων που εμφανίζουν κατάθλιψη της
λοχείας αισθάνονται μεγαλύτερη ανασφάλεια στο δέσιμό τους με τη μητέρα τους
πρώτους 18 μήνες, ενώ τα αγόρια παρουσιάζουν υψηλότερα επίπεδα διαταραχών συμπεριφοράς
στα 5 χρόνια. Η δυσμενής εξέλιξη για το παιδί στο πλαίσιο της κατάθλιψης της
λοχείας σχετίζεται με την διαταραχή που δημιουργείται στην αλληλεπίδραση μητέρας-παιδιού.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Μέχρι τώρα έχει πραγματοποιηθεί περιορισμένη συστηματική έρευνα, σχετικά με
την φαρμακευτική θεραπεία της κατάθλιψης της λοχείας . Παρόλο που η θεραπεία
με προγεστερόνη έχει χρησιμοποιηθεί (11),δεν έχει γίνει ακόμη συστηματική αξιολόγηση
της κλινικής της χρησιμότητας. Η αποτελεσματικότητα της θεραπείας με οιστρογόνα
έχει επίσης γίνει πρόσφατα αντικείμενο έρευνας και έχει αποδειχθεί χρήσιμη στις
σοβαρές χρόνιες περιπτώσεις (12). Έχει γίνει μόνο μια μελέτη με αντικαταθλιπτικά
φάρμακα με τη χρήση της Fluoxetine που έδειξαν σημαντικό αντικαταθλιπτικό αποτέλεσμα
όχι όμως μεγαλύτερο από αυτό της συμβουλευτικής ψυχοθεραπείας (13). Υπάρχουν
αρκετές μελέτες που δείχνουν την αποτελεσματικότητα της ψυχοθεραπείας στην κατάθλιψη
της λοχείας (14),(15). Όλες οι μελέτες παρουσιάζουν την σημαντική συμβολή της
ψυχοθεραπείας στην καλυτέρευση της διάθεσης της μητέρας και της ψυχοπνευματικής
ανάπτυξης του παιδιού (16).
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Η κατάθλιψη της λοχείας προσβάλλει το 10% των γυναικών τις πρώτες εβδομάδες
αμέσως μετά τον τοκετό.
Υπάρχουν πολύ λίγα στοιχεία για την ύπαρξη βιολογικής βάσης στην κατάθλιψη της
λοχείας .
Ιστορικό καταθλιψης, αποτελεί παράγοντα κινδύνου, ειδικά όταν συνυπάρχουν μαιευτικές
επιπλοκές.
Η κατάθλιψη της λοχείας συνδέεται με διαταραχές στην σχέση μητέρας-παιδιών η
οποία με την σειρά της έχει δυσάρεστη επίπτωση στην γνωστική και συναισθηματική
ανάπτυξη του παιδιού..
Η θεραπεία εκλογής στις περισσότερες περιπτώσεις της κατάθλιψης της λοχείας
είναι συνδυασμός φαρμακευτικής θεραπείας και συμβουλευτικής ψυχοθεραπείας. Η
τελευταία προσφέρει σημαντική βοήθεια στην βελτίωση της διάθεσης της μητέρας
και της ψυχοπνευματικής ανάπτυξης του παιδιού.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η περίοδος της λοχείας φαίνεται να αποτελεί ένα διάστημα υψηλής προδιάθεσης
για την ανάπτυξη κατάθλιψης σε μερικές γυναίκες. Οι συνέπειες της μη θεραπεύσιμης
κατάθλιψης της λοχείας μπορεί να αποβούν καταστροφικές τόσο για την ίδια την
μητέρα όσο και για τα παιδιά της και τα άλλα μέλη της οικογενείας .Οι έρευνες
συνεχίζονται στην προσπάθεια να διευκρινιστεί, η συμβολή των νευροορμονικών
και ψυχολογικών παραγόντων στην κατάθλιψη της λοχείας . Επίσης μεγάλη βαρύτητα
έχει δοθεί στη μελέτη της αποτελεσματικότητας και της χρονικής διάρκειας χρήσης
αντικαταθλιπτικών φαρμάκων καθώς και στο ρόλο των οιστρογόνων και της προγεστερόνης
στην πρόληψη και θεραπεία της κατάθλιψης της λοχείας . Στρατηγικές συνδυασμού
φαρμακευτικής θεραπείας και ψυχοθεραπείας φαίνεται να κερδίζουν συνεχώς έδαφος
και να υιοθετούνται πολύ συχνά.
SUMMARY
The post-natal period appears to be a time of heightened vulnerability for the
development of major depression in some women. The consequences of untreated
postpartum depression can be devastating for the mother,her offspring, and other
family members. Ongoing research is directed at further elucidating neurohormonal
and psychological contributions to postpartum depression. Studies are actively
investigating whether some antidepressants are more effective than others and
what length of time is optimal for continuing medication and also the role of
estrogen and progesterone in prevention and treatment of postpartum depression.
Strategies for combining pharmacological treatment and psychotherapy are under
development and this combination seems to be followed more often as a treatment
modality for postpartum depression.
ΒΙΒΛΙOΓΡΑΦΙΑ
1. Demand N Birth, Death, and Motherhood in Classical Greece. Baltimore, Md:
Johns Hopkins Press; 1994
2. American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental
Disorders, Fourth Edition. Washington, DC : American Psychiatric Press; 1994
3. Cooper PJ, Murray L. Postnatal depression BMJ 1998; 316:1884-1886
4. Miclar LJ. Postpartum depression JAMA 2002;287: 762-765
5. OΥHara MW. The nature of postpartum depressive disorders .In: Murray L, Cooper
PJ, eds . Postpartum depression. New York: Guilford, 1997:3-31
6. Harris B. A hormonal component to postnatal depression .Br J Psychiatry 1993;163
:403-5
7. Harris B .Biological and hormonal aspects of postpartum depressed mood. Br
J Psychiatry 1994;164 :288-92
8. Murray L , Cartwright W . The role of obstetric factors in postpartum depression
.J Reprod Infant Psychol 1993;11 :215-9
9. OΥHara MW, Schleechte JA,Lewis DA ,Varner MW. A controlled prospective study
of postpartum mood disorders : J Abnorm Psychol 1991; 100:63-
10. Cooper PJ, Murray L .The course and recurrence of postnatal depression.
Br J Psychiatry 1995;166 :191-5
11. Dalton K . Progesterone prophylaxis used successfully in postnatal depression.
Practitioner 1985;229:507-8
12. Gregoire AJP, Kumar R, Everitt B, Henderson AF, Studd JWW. Transdermal oestrogen
for treatment of severe postnatal depression. Lancet 1996;347:930
13. Appleby L ,Warner R, Whitton A, Faragher B . A controlled study of fluoxetine
and cognitive-behavioural counseling. BMJ 1997;314:932-6
14. Holden JM, Sagovsky R, Cox JL. Counselling in a general practice setting
: BMJ 1989;298:223-6
15. Wickberg B ,Hwang CP. Counselling of postnatal depression :a controlled
study on a population based Swedish sample .J Affect Disord 1996;39:209
16. Cooper PJ, Murray L. The impact of psychological treatments of post-partum
depression. New York ; Guilford ,1997:201-20
