<<< Προηγούμενη σελίδα

ΥΠΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Η ΕΛΛΑΔΑ ΠΟΥ ΣΒΗΝΕΙ...

Δημήτριος Σταύρου

Είναι σαφές πλέον, ότι οι πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της υπογεννητικότητας, αναμένεται να γίνουν δραματικές τα αμέσως προσεχή χρόνια. Η σταδιακή μείωση του πληθυσμού, σε συνδυασμό με την αντίστοιχη μείωση του εργατικού δυναμικού και την επιμήκυνση του μέσου όρου ζωής, αφ' ενός θα επιφέρει τη δημογραφική γήρανση του ελληνικού πληθυσμού, αφ' ετέρου θα προκαλέσει αλυσιδωτές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις. Οπως εκτιμάται, θα επηρεαστεί άμεσα η βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος, ο ρυθμός της οικονομικής ανάπτυξης, το ύψος των δημοσιονομικών ελλειμμάτων και του δημοσίου χρέους, ενώ παράλληλα θα μειωθεί και το ΑΕΠ, εφόσον δεν ληφθούν εγκαίρως τα αναγκαία προς την ορθή κατεύθυνση μέτρα. Η έκρηξη των γεννήσεων, που σημειώθηκε αμέσως μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, μεταθέτει προς το παρόν για δύο δεκαετίες περίπου, την ολοκληρωτική δημογραφική γήρανση της χώρας μας, αφού όσοι γεννήθηκαν τότε, εξακολουθούν να αποτελούν σήμερα τμήμα του οικονομικά ενεργού πληθυσμού. Όμως, η φθίνουσα γονιμότητα και η γήρανση του πληθυσμού αλλάζει τη δομή της ελληνικής κοινωνίας και της οικογένειας. Σήμερα, σε εκατό παιδιά κάτω των 15 ετών αναλογούν 71 άτομα άνω των 65 χρόνων. Το έτος 2020, ο αριθμός των ηλικιωμένων θα είναι όσο και των νέων. Τα περιθώρια όμως στενεύουν, η Ελλάδα γερνάει και όλοι γνωρίζουμε ότι η ύπαιθρος ερημώνει, οι συνταξιούχοι κατακλύζουν τις πόλεις, οι γεννήσεις μειώνονται και η δημογραφική κατάρευση είναι προ των πυλών.
Η στατιστική υπηρεσία του Υπουργείου Παιδείας ανακοίνωσε τον Σεπτέμβριο του 2001, το κλείσιμο 586 σχολείων από το 1995 έως το 2000. Μόνο το 2000 έκλεισαν 136 δημοτικά σχολεία και συγχωνεύτηκαν 176 γυμνάσια και λύκεια (900 οι συγχωνεύσεις την επταετία που πέρασε). Το 1990 η Ελλάδα είχε 813.353 μαθητές στο δημοτικό. Το 2000 οι μαθητές δημοτικού μειώθηκαν στις 643.457, δηλ. 170.000 λιγότεροι μέσα σε μια δεκαετία! Τα δημοτικά το 1999 ήταν 7.653, ενώ το 2000 έφθασαν τα 5.367, δηλαδή 1300 λιγότερα σε μια δεκαετία! Σε έρευνα του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών διαπιστώνεται ότι ο σχολικός πληθυσμός στη χώρα μας μειώθηκε τη δεκαετία 1991-2001 κατά 1.500 με 2.000 τον χρόνο! Από στοιχεία δύο εκ των μεγαλύτερων κρατικών νοσοκομείων της Αθήνας προκύπτει ότι το 34% των γεννήσεων που έγιναν εκεί , προέρχονται από αλλοδαπές γυναίκες. Οι αλλοδαποί μαθητές αυξήθηκαν σε μια 5ετία κατά 300%. Το 2000 φοιτούσαν στα ελληνικά σχολεία όλων των βαθμίδων 112.877 αλλοδαποί μαθητές. Στην Αθήνα, η συμμετοχή αλλοδαπών μαθητών στο Δημοτικό και Γυμνάσιο ανέρχεται σε ποσοστό 19% των μαθητών (δηλαδή 13.621 μαθητές).
Oι αρνητικές επιδράσεις της Υπογεννητικότητας είναι σημαντικές στις ευρωπαϊκές χώρες αλλά με περισσότερη έμφαση, στη χώρα μας. Οι λόγοι είναι:
1. Η υπογονιμότητα: Το 1980 η Ελλάδα ήταν δεύτερη σε γεννήσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ το 1999 άγγιξε την τελευταία θέση και οι θάνατοι υπερέβησαν τις γεννήσεις.
2. Η υπεργήρανση, δηλαδή η συνεχής γήρανση του πληθυσμού που έχει σαν συνέπεια,το ανεπαρκές εργατικό δυναμικό και την χαμηλή αναλογία εργαζομένων προς συνταξιούχους της χώρας. Άλλη συνέπεια είναι η μικρή εσωτερική καταναλωτική αγορά και η αντίστοιχη φορολογική βάση με αποτέλεσμα μια αναιμική οικονομία. Η υπεργήρανση, οδηγεί σε μεγάλες δαπάνες για την υγεία, για τις συντάξεις και την κοινωνική πρόνοια καθώς επίσης και στην μείωση του ανθρώπινου δυναμικού των Ενόπλων δυνάμεων.
3. Η ανισοκατανομή, που επιφέρει πληθυσμιακά κενά, σε διάφορες γεωγραφικές περιοχές της χώρας, ιδίως στον παραμεθόριο χώρο.
4. Η λαθρομετανάστευση, με ότι αυτό συνεπάγεται σε θετικές και αρνητικές επιπτώσεις. Είναι γεγονός ότι τα τελευταία δέκα χρόνια έγινε στην Ελλάδα μία ορμητική εισροή 200.000 περίπου ομοεθνών παλιννοστούντων και προσφύγων και 650.000 περίπου αλλοεθνών και ξένων λαθρομεταναστών που αναλογούν συνολικά στο 8,5% του πληθυσμού. Σε μελέτες που ασχολούνται με το δημογραφικό, σε κάποια χρόνια, δηλαδή σε μία εικοσαετία, θα υπάρχουν στη χώρα μας μόνο γηρασμένοι. Ο πληθυσμός της Ελλάδος το 2025 έχει υπολογισθεί ότι θα διαμορφωθεί στα 13.5 εκατομμύρια, εκ των οποίων οι Έλληνες δεν θα ξεπερνούν τα 10 εκατομμύρια και από αυτούς το 20% θα είναι μεγαλύτεροι των 65 ετών. Στον στρατό, η απόδοση των Κλάσεων IV από το έτος 2000 (83.000 στρατεύσιμοι ) έως το έτος 2013, (53.000 στρατεύσιμοι) παρουσιάζει μία υστέρηση 30.000 στρατευσίμων, με τεράστια σημασία και ανυπολόγιστες επιπτώσεις στην άμυνα της Χώρας. Ένα άλλο συνταρακτικό γεγονός είναι ότι στη χώρα μας έχουμε 100.000 γεννήσεις ετησίως και ισάριθμες, περίπου, διακοπές κυήσεως.

Πίνακας 1

Είναι αξιοπρόσεκτο το γεγονός, ότι σε μιά Ελλάδα φτωχή και ταλαιπωρημένη από τον Β' παγκόσμιο πόλεμο ο συντελεστής γεννητικότητας ανά έτος, ήταν αυτός που θα ευχόμασταν να έχουμε σήμερα. Αντιθέτως οι δεκαετίες ευημερίας που ακολούθησαν συνοδεύτηκαν από μία προοδευτική μείωση του συντελεστή γεννητικότητας. Εδώ θα πρέπει να υπενθυμίσουμε, ότι ο συντελεστής αυτός θα πρέπει να είναι μεγαλύτερος από 2,1 σε μια υγιή κοινωνική δομή (Πίνακας 1).

Πίνακας 2

Έτσι λοιπόν, από το 1981 μέχρι το 1991 έχουμε μια μείωση των γεννήσεων σε ποσοστό που ανέρχεται στο 41% (Πίνακας 2). Σύμφωνα με τις τελευταίες στατιστικές του 1998 και του 1999, έχουμε περίπου 100,000 γεννήσεις το χρόνο στη χώρα μας έχοντας πληθυσμό σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2001, γύρω στα 11,000,000.

Πίνακας 3

Σε σχέση με τις γειτονικές χώρες ένα ζευγάρι στην Ελλάδα γεννά 1,2 παιδιά, ενώ στην γειτονική Τουρκία ένα ζευγάρι γεννά 4 παιδιά (Πίνακας 3). Η θέση της Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο, θα ήταν διαφορετική, αν διέθετε τη μέση δημογραφική πυκνότητα των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Βασική επίπτωση της δημογραφικής κρίσεως είναι η ποσοτική και ποιοτική αποδυνάμωση της εθνικής μας άμυνας. Το ανθρώπινο αμυντικό δυναμικό της Πατρίδας μας μειώνεται, και για το έτος 2020 το χάσμα μεταξύ των δύο χωρών θα διευρυνθεί στην αναλογία 1 προς 10. Από τα στοιχεία της σχετικής έκθεσης του ΟΗΕ, σε 50 χρόνια ο πληθυσμός της Ελλάδας θα μειωθεί κατά 1.400.000 και από την 69η θέση θα πέσει στην 99η. (Την ίδια περίοδο ο πληθυσμός της Τουρκίας θα αυξηθεί κατά 20 εκατομμύρια). Την πρόβλεψη αυτή ενισχύουν και οι στατιστικές της Eurostat για τη μεταβολή της γονιμότητας στις χώρες της ΕΕ. Ο μέσος όρος παιδιών ανά γυναίκα στην Ελλάδα μειώθηκε από 2,57 (1960) σε 1,30 (1999).
Ένα έθνος που δεν είναι σε θέση να ανανεώνει τον πληθυσμό του είναι καταδικασμένο να εξαφανιστεί. Οι επιπτώσεις της δημογραφικής γήρανσης είναι καταλυτικά αρνητικές όχι μόνο για την οικονομία, τα ασφαλιστικό σύστημα, την κοινωνική πρόνοια και την υγεία, αλλά και την εθνική άμυνα και την προοπτική επιβίωσής του σ' ένα περιβάλλον όπου οι γείτονες γιγαντώνονται πληθυσμιακά.

Πίνακας 4

Συγκρίνοντας το ποσοστό γονιμότητας στις Ευρωπαϊκές χώρες, στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην χώρα μας, βλέπει κανείς μία πραγματική μείωση μέσα σε μιά εικοσαετία, που ανέρχεται σε ποσοστό 41%, ενώ αντίθετα στις ευρωπαϊκές χώρες η μείωση είναι περίπου 19-20% Στις Ηνωμένες Πολιτείες το ποσοστό γονιμότητας είναι αυξημένο στο 14% (Πίνακας 4). Εδώ φαίνεται καθαρά, ότι οι Η.Π.Α., μετά από σταθερή ανοδική τάση, έχουν αποκαταστήσει τον σωστό δείκτη γονιμότητας, δηλαδή μεγαλύτερο από 2,1, που θα διατηρήσει αναλλοίωτη την κοινωνική δομή τα επόμενα χρόνια. Αντίθετα, η Ε.Ε. ακολουθώντας την αντίστροφη πορεία έχει προοδευτική μείωση του δείκτη ενώ ακραίο και χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Ελλάδα.

Πίνακας 5

Η μεγάλη μεταβολή, συνετελέσθη την δεκαετία 1980-1990 όπου δυστυχώς είμασταν η τρίτη χώρα μετά την Ισπανία και την Ιρλανδία που είχαμε μία μείωση των γεννήσεων σε ποσοστό που έφτασε το 40% (Πίνακας 5).

Πίνακας 6

Η δραματική μείωση των γεννήσεων επιτελέσθηκε την δεκαετία του 80, όπου από 140.953 γεννήσεις το 1981, πέφτουμε στις 102.620 γεννήσεις το 1991. To 2000 είχαμε 98.506 γεννήσεις (Πίνακας 6). Η δραματικότερη όμως παρατήρηση εδώ, είναι το γεγονός ότι οι θάνατοι είναι περισσότεροι από τις γεννήσεις, σύμφωνα με τις τελευταίες στατιστικές για τα έτη 1998 και 1999 (Πίνακας 6). Όπως είπαμε προηγούμενα, ο συντελεστής γονιμότητας για να αναπτυχθεί πρέπει να είναι 2,1. Στη χώρα μας ο συντελεστής γονιμότητας είναι γύρω στο 1,2 και σαν να μην έφθανε αυτό, υπάρχει ήδη μια στρέβλωση της ηλικιακής πυραμίδας δηλαδή αύξηση των ηλικιωμένων πάνω από 65 χρόνων ενώ μείωση των παιδιών κάτω από την ηλικία των 9 ετών (Πίνακας 7).

Πίνακας 7

Ενώ το 1961 το ποσοστό των παιδιών κάτω από την ηλικία των 9 ετών έφτανε το 18%, το 1997 το ποσοστό αυτό ήταν 9%, ενώ αντίθετα το ποσοστό των ηλικιωμένων πάνω από 65 ετών, σχεδόν διπλασιάστηκε το 1997 (Πίνακας 8).

Πίνακας 8

Το 1971 το ποσοστό των παιδιών κάτω από την ηλικία των 14 ετών έφτανε το 25,36%, το 2001, το ποσοστό αυτό είναι 9,1%. Αντίθετα το 2001 το ποσοστό των ηλικιωμένων πάνω από 65 ετών σχεδόν διπλασιάστηκε. (Πίνακας 9).

Πίνακας 9

Ποιά είναι όμως τα αίτια της πληθυσμιακής γήρανσης;
1. Η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης, (σήμερα ο μέσος όρος επιβίωσης των γυναικών είναι τα 80-82 χρόνια, ενώ των ανδρών τα 78-80).
2. Ο αιφνίδιος θάνατος νέων ανθρώπων, και σ' αυτό ενοχοποιούνται τα τροχαία ατυχήματα, διάφορα νοσήματα, AIDS και βέβαια τοξικές ουσίες ναρκωτικά κ.λπ.
3. Η μείωση του αριθμού των γεννήσεων, το οποίο πραγματικά είναι ένα πρόβλημα σημαντικό στη χώρα μας. Έτσι λοιπόν, τα γεγονότα αυτά συνετέλεσαν στην αύξηση του ποσοστού των ηλικιωμένων.
Η Ελλάδα γερνάει και σαν αποτέλεσμα έχουμε τα μεγάλα πληθυσμιακά κενά σε γεωγραφικές περιοχές της χώρας, ιδίως στον παραμεθόριο χώρο. Η γήρανση του πληθυσμού δεν προκαλεί μόνο αύξηση των δαπανών στις συντάξεις και στην υγεία αλλά απειλεί να οδηγήσει σε μείωση του ρυθμού ανάπτυξης και παραγωγικότητας της Ελλάδας, με κίνδυνο την υποβάθμιση της θέσης της στον παγκόσμιο οικονομικό χάρτη. Σε μια προσπάθεια ανάλυσης των αιτίων της υπογεννητικότητας θα έλεγε κανείς ότι είναι οικονομικά και ταυτόχρονα κοινωνικά. Η μείωση του αριθμού των γάμων, η αύξηση του αριθμού των διαζυγίων, η αύξηση της μέσης ηλικίας για γάμο,η αναβολή και η καθυστέρηση της απόκτησης του πρώτου παιδιού, είναι μερικά από τα αίτια οικονομικού και κοινωνικού χαρακτήρα. Ένα σημαντικότατο όμως αίτιο υπογεννητικότητας είναι η υπογονιμότητα.
Τι είναι αυτό όμως που επηρεάζει την μείωση των γεννήσεων;
1. Δημογραφικοί παράγοντες,
2. Κοινωνικοί και οικονομικοί παράγοντες,
3. ψυχολογικοί παράγοντες
4. Ιατρογενείς παράγοντες αλλά και
5.Έμμεσοι παράγοντες όπως θα δούμε παρακάτω. Θα αναλύσουμε τα αίτια αυτά αναλυτικώτερα στην συνέχεια
Στους δημογραφικούς παράγοντες συγκαταλέγονται:
Η μείωση της βρεφικής θνησιμότητας. Πράγματι, οι οικογένειες παλαιότερα προσπαθούσαν να κάνουν πολλά παιδιά με την προσδοκία να επιβιώσουν κάποια από αυτά. Σήμερα με την μείωση της βρεφικής θνησιμότητας αλλά και γιά άλλους λόγους βέβαια, το ποσοστό αυτό μειώθηκε. Έτσι στις ελληνικές οικογένειες ο στόχος είναι συνήθως ένα ή δύο παιδιά. Η εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση Οι αγροτικές οικογένειες που συνήθως κάνουν περισσότερα παιδιά, μετακινήθηκαν στις πόλεις. Η εξωτερική μετανάστευση επίσης, ήταν υπαίτια της μείωσης και της γήρανσης του αναπαραγωγικού πληθυσμού. Η ελάττωση των γάμων και η αύξηση των διαζυγίων επίσης.

Πίνακας 10

Σχετικά με την μητρική και βρεφική θνησιμότητα, θα πρέπει να επισημάνουμε, ότι τα τελευταία χρόνια χάρις στην βελτίωση των ιατρικών παροχών στη χώρα μας, έχουν εντυπωσιακά περιοριστεί. Σ' αυτό βέβαια βοήθησε η ανάπτυξη της τεχνολογίας, αλλά και η καλύτερη ιατρική υποστήριξη. Η μητρική θνησιμότητα από 28,3˜ που ήταν το 1970, έφτασε στο 0,5˜ το έτος 2000 (Πίνακας 10). Για την βρεφική θνησιμότητα έχουμε επίσης μία σημαντική μείωση και η βελτίωση αυτή οφείλεται ιδιαίτερα στα σύγχρονα εξοπλισμένα μαιευτήρια με τις άρτιες νεογνολογικές μονάδες. Πράγματι, ένα νεογέννητο 700γρ. έχει πιθανότητες γύρω στο 85% να επιβιώσει και αυτό είναι πραγματικά εντυπωσιακό (Πίνακας 10).

Πίνακας 11

Βέβαια οι περισσότερες γεννήσεις συμβαίνουν κατά την διάρκεια της αναπαραγωγικής ηλικίας, δηλαδή στην ηλικία των 20 ετών μέχρι των 34 ετών (Πίνακας 11). Στην ηλικία άνω των 35 και κυρίως άνω των 40 το ποσοστό πέφτει δραματικά ακόμα και με υποβοηθούμενες μεθόδους. Η ηλικία που παρατηρείται το μεγαλύτερο ποσοστό γεννήσεων είναι η ηλικία των 25 μέχρι 29 ετών. Eίναι πάντως χαρακτηριστικό, ότι στην ηλικία των 25 έως 35 ετών η πιθανότητα σύλληψης παιδιού για κάθε προσπάθεια τις γόνιμες ημέρες της γυναίκας είναι 25%-30%, ποσοστό που πέφτει στο 20%-25% σε γυναίκες ηλικίας 35 έως 40 ετών και σχεδόν εκμηδενίζεται μετά τα 43 έτη.

Πίνακας 12

Η μείωση των γάμων, (Πίνακας 12) οφείλεται στον σύγχρονο τρόπο ζωής και στα πρότυπα που προβάλλονται με διάφορους τρόπους, όπως η μονογονική οικογένεια δηλαδή: «δεν χρειάζεται να κάνεις οικογένεια για να κάνεις παιδί». Η αλλαγή τρόπου ζωής, επιφέρει συχνά την αλλοίωση των αξιών που παραδοσιακά διέπουν την ελληνική κοινωνία, με αποτέλεσμα την έκπτωση της βούλησης για μια παραδοσιακή ελληνική οικογένεια. Η ανεργία, η έλλειψη υψηλής ειδίκευσης και η μη διαφαινόμενη προοπτική για τους νέους, συντελούν επίσης στην μείωση των γάμων.
Κοινωνικοί και οικονομικοί παράγοντες
Η οικονομική ανάπτυξη, όχι μόνο στη χώρα μας αλλά γενικότερα στις ευρωπαϊκές χώρες, είναι κύριο αίτιο της μείωσης του αριθμού των γεννήσεων. Η οικονομική κρίση και η ανεργία που είναι σε υψηλό ποσοστό ιδιαίτερα στη χώρα μας, επιφέρουν καθυστέρηση του γάμου και μή δυνατότητα οικονομικής βοήθειας για την ανατροφή των παιδιών. Η επαγγελματική απασχόληση της γυναίκας και η ανεπαρκής προστασία της μητρότητας είναι επίσης σημαντικοί παράγοντες.
Η πολιτεία δεν έχει λάβει τα κατάλληλα μέτρα για να προστατεύσει και να ενισχύσει την έγκυο γυναίκα αλλά και την εργαζόμενη μητέρα. Επί πλέον αρνείται να υποστηρίξει ουσιαστικά τις μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής που συντελούν αποτελεσματικά στην μείωση της υπογεννητικότητας, λόγω υπογονιμότητας. Το κόστος ανατροφής, η κατοικία και το περιβάλλον είναι επίσης καθοριστικοί παράγοντες για την μείωση του αριθμού των γεννήσεων.
Κακός προγραμματισμός της οικογένειας
Στην χώρα μας δεν υπάρχει οικογενειακός προγραμματισμός. Μόνο σε ποσοστό 5% οι γυναίκες εφαρμόζουν μία αντισυλληπτική μέθοδο, (το χάπι, ή ένα ενδομητρικό συμπλήρωμα}, ενώ στις ευρωπαϊκές χώρες το ποσοστό αυτό είναι στο 45-50%. Υπάρχει άγνοια, υπάρχει φοβία υπάρχει παραπληροφόρηση ιδιαίτερα για τις ορμόνες. Πράγματι ακόμη και στην εμμηνόπαυση το ποσοστό των γυναικών που παίρνουν κάποια ορμονική υποστήριξη για τις άμεσες και απότομες επιπλοκές της εμμηνόπαυσης, δεν ξεπερνάει το 2,5-3%. Αυτή δυστυχώς είναι η εικόνα ενός λαού που δεν ενημερώνεται σωστά, που δεν ξέρει να ενημερωθεί σωστά και οι ευθύνες ανήκουν σε όλους.
Ψυχολογικοί παράγοντες
Στους διάφορους ψυχολογικούς παράγοντες περιλαμβάνονται το άγχος και το stress της σύγχρονης διαβίωσης, η απώλεια προοπτικής για το μέλλον η απαισιοδοξία και η χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Ιατρογενείς παράγοντες
Στους ιατρογενείς παράγοντες συμπεριλαμβάνονται οι φλεγμονές που ενοχοποιούνται για την υπογονιμότητα και κυρίως τα χλαμύδια, τα αναερόβια και τα αρνητικά κατά gram αλλά και ο γονόκοκκος. Οι διάφορες επεμβάσεις με τις αποξέσεις σε πρώτο λόγο. Η δευτεροπαθής στειρότητα και η περιγεννητική θνησιμότητα.Και όπως ανέφερα προηγούμενα το χαμηλό ποσοστό των γυναικών που λαμβάνουν αντισύλληψη. Η ανεπαρκής ιατρική εκπαίδευση και ιατρική ενημέρωση είναι επίσης πρωταρχικής σημασίας παράγοντες. Πράγματι, δεν υπάρχει μάθημα σεξουαλικής διαπαιδαγώγισης στα σχολεία και οι δάσκαλοι δεν έχουν την απαιτούμενη εκπαίδευση για να διδάξουν. Η έλλειψη προγραμμάτων προληπτικής ιατρικής με ευρεία απήχηση είναι γεγονός αναμφισβήτητο. Ελάχιστοι από τον γενικό πληθυσμό γνωρίζουν έστω στοιχειωδώς, πότε και πως επιτελείται ο μηχανισμός της γονιμοποίησης. Η άγνοια είναι τρομακτική ακόμα και στους φοιτητές ιατρικής. Πολλά θέματα εξακολουθούν να είναι ταμπού, δεν υπάρχει επαρκής ενημέρωση και τα θέματα αυτά συχνά αποτελούν ευκαιρία για παραπληροφόρηση. Έμμεσοι παράγοντες είναι η διατροφή που παίζει καθοριστικό ρόλο, το περιβάλλον (η ρύπανση δηλαδή της ατμόσφαιρας), τα ναρκωτικά και τα τροχαία ατυχήματα. Τα τροχαία ατυχήματα δυστυχώς έχουν πολύ υψηλό ποσοστό μεταξύ των νέων ατόμων και παίζουν σημαντικό ρόλο στην απότομη μείωση του πληθυσμού αναπαραγωγικής ηλικίας, με τις ανάλογες συνέπειες. Η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα στην Ευρώπη σε αριθμό θυμάτων από τροχαία ατυχήματα. Περίπου μια κωμόπολη των 2.500 ανθρώπων ξεκληρίζεται κάθε χρόνο. Σκοτώνονται κυρίως νέοι άνθρωποι, θάνατοι που δεν μειώνουν μόνο τον πληθυσμό της χώρας μας, αλλά της αφαιρούν την προοπτική της δημογραφικής ανάπτυξης. 7.000 άνθρωποι συμπολίτες μας μένουν ανάπηροι κάθε χρόνο από τα τροχαία. Εξ άλλου, από πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου Αθηνών υπάρχουν τουλάχιστον 100.000 οροθετικοί του AIDS στην Ελλάδα, οι οποίοι σε περίοδο 9 ετών θα εκδηλώσουν την ασθένεια και θα πεθάνουν. Το Υπουργείο Υγείας ανακοίνωσε ότι στη χώρα μας υπάρχουν 300.000 φορείς ηπατίτιδας Β και 50.000 ηπατίτιδας C, που οφείλονται κυρίως στην ανεξέλεγκτη είσοδο μεταναστών, από χώρες με χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο.Eπιπτώσεις στη γονιμότητα επιφέρουν και τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, ο μόνος τρόπος πρόληψης των οποίων είναι η χρήση προφυλακτικού, το οποίο δυστυχώς στην Eλλάδα δεν είναι ιδιαίτερα «διαδεδομένο». Στατιστικά πάντως ένα στα πέντε με έξι ζευγάρια αδυνατεί να συλλάβει και το ποσοστό ίσως να είναι στη χώρα μας 300.000 υπογόνιμα ζευγάρια. Υπολογίζεται λοιπόν ότι ένα 15% περίπου των ζευγαριών αναπαραγωγικής ηλικίας, πάσχει από κάποιο πρόβλημα υπογονιμότητας. Το ποσοστό αυτό μπορεί να μην έχει εκτιμηθεί σωστά, καθώς περιλαμβάνει μόνο τα ζευγάρια εκείνα που αναζητούν ιατρική βοήθεια για το προβλημά τους. Υπάρχουν όμως και άλλα ζευγάρια που έχουν αποδεχθεί την υπογονιμότητά τους, δεν αποκτούν παιδί, αλλά και δεν προσπαθούν ενεργά για κάτι τέτοιο. Τα ποσοστά των ατόμων με υπογονιμότητα τείνουν να αυξάνουν, και αυτό γίνεται γιατί αυξάνεται η άποψη ότι η ελαττωμένη γονιμότητα είναι μία κατάσταση η οποία αντιμετωπίζεται, οπότε μπορεί και να αναβάλλεται ανάλογα η επίλυση του προβλήματος.

Πίνακας 13

Τα αίτια της υπογονιμότητας σε ποσοστό 40% μπορεί να προέρχονται από την γυναίκα ενώ σε ποσοστό 40% μπορεί να προέρχονται από τον άνδρα. Το υπόλοιπο 20% αφορά και τους δύο συντρόφους (Πίνακας 13). Τα αίτια είναι γνωστά:
Από τις γυναίκες, διάφοροι ορμονικοί παράγοντες, σαλπιγγικός παράγοντας σε ένα ποσοστό 30-35%, ενδομητρίωση και ανεξήγητη στειρότητα. Από τον ανδρικό παράγοντα, διάφορες αιτίες που δεν θα αναλύσoυμε.

Πίνακας 14

Ένας άλλος παράγοντας υπογονιμότητας αλλά και ταυτόχρονα υπογεννητικότητας είναι οι διακοπές κυήσεως. Αν και δεν υπάρχουν επίσημες στατιστικές, η μέθοδος αυτή δυστυχώς στη χώρα μας στατιστικά υπολογίζεται σε υψηλά επίπεδα. Το ποσοστό των διακοπών κτήσεως που διενεργούνται κάθε χρόνο ξεπερνάει τις γεννήσεις και αυτό θα έπρεπε να μας προβληματίσει και να μας αφυπνίσει. Είναι πραγματικά λυπηρό και απογοητευτικό για την χώρα μας το ποσοστό των διακοπών σε σχέση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες (Πίνακας 14). Είναι γεγονός εξ άλλου, ότι οι Eλληνίδες εμφανίζουν με ιδιαίτερη συχνότητα γυναικολογικά προβλήματα, με πιθανότερη αιτία τη χρήση της διακοπής κυήσεως ως μεθόδου αντισύλληψης.

Εξωσωματική γονιμοποίηση - Συμβολή στην υπογεννητικότητα
Η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή αποτελεί τον τομέα εκείνο της Μαιευτικής και Γυναικολογίας που γνώρισε τη μεγαλύτερη και ταχύτερη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια. Η επιτυχημένη γονιμοποίηση ανθρώπινων ωαρίων στο εργαστήριο και η γέννηση, το 1978, της Louise Brown, του πρώτου παιδιού από αυτή τη διαδικασία, αποτέλεσε μια επαναστατική εξέλιξη στον τομέα της υπογονιμότητας, γιατί έδωσε άμεση πρόσβαση στούς ανθρώπινους γαμέτες, δηλαδή τα ωάρια και τα σπερματοζωάρια και κατ' επέκταση στο γενετικό υλικό που φέρουν μέσα τους. 'Ετσι, έγινε δυνατό να μελετηθούν σε βάθος οι μηχανισμοί που διέπουν την ωοθυλακική ανάπτυξη, την ωρίμανση των ωοθυλακίων / ωαρίων αλλά και των σπερματοζωαρίων, τη διαδικασία της γονιμοποίησης, την πρώιμη εμβρυϊκή ανάπτυξη, καθώς και την εμφύτευση. Επιπλέον, έδωσε τη δυνατότητα σε χιλιάδες άτεκνα ζευγάρια να αποκτήσουν ένα παιδί, αλλά και σε πολλά ζευγάρια βεβαρημένα με κάποιο γενετικό νόσημα να αποκτήσουν ένα υγιές παιδί. Οι σημαντικές αυτές εξελίξεις δημιούργησαν όπως ήταν επόμενο τεράστιους ηθικούς, ψυχοκοινωνικούς και νομικούς προβληματισμούς, που οδήγησαν ορισμένους να μιλούν με μεγάλο ενθουσιασμό και άλλους με διάφορες επικριτικές απόψεις. Πάντως, η αρχική εντύπωση ότι η εξωσωματική γονιμοποίηση είναι μια παράβαση των κανόνων της φύσης με δημιουργία «παιδιών του σωλήνα», τείνει να εκλείψει στις μέρες μας, γιατί όλοι πλέον έχουν καταλάβει ότι πρόκειται βασικά για ένα by pass μιας φυσιολογικής διαδικασίας που για διάφορους λόγους δεν μπορεί να επιτελεσθεί. Αυτό είναι ενθαρρυντικό για την συνέχεια, αλλά τα βήματα στον τομέα αυτό θα πρέπει να γίνονται με σύνεση, ιδίως όταν αναλογισθεί κανείς ότι η εξωσωματική γονιμοποίηση άνοιξε διάπλατα τις πόρτες στις τεχνικές μελέτης και επεξεργασίας του γενετικού υλικού που φέρουν οι ανθρώπινοι γαμέτες. H εξωσωματική γονιμοποίηση σήμερα, έχει θέση εκεί όπου απέτυχαν άλλες μέθοδοι στην προσπάθεια αντιμετώπισης της υπογονιμότητας του ζευγαριού. Αρχικά, η εξωσωματική γονιμοποίηση εφαρμόστηκε σε γυναίκες με απόφραξη ή έλλειψη σαλπίγγων. Σταδιακά, επεκτάθηκε και σε άλλες αιτίες στειρότητας όπως η ολιγοσπερμία, η ενδομητρίωση, η ανεξήγητη στειρότητα, αλλά και εκεί όπου όλες οι άλλες μέθοδοι αντιμετώπισης της υπογονιμότητας ενός ζευγαριού είχαν ήδη αποτύχει. Τα τελευταία χρόνια υπήρξε μία ποιοτική αναβάθμιση και απλοποίηση στην εφαρμογή της εξωσωματικής γονιμοποίησης, με σκοπό αφΥ ενός μεν την αύξηση του ποσοστού επιτυχίας που σήμερα κυμαίνεται στο 40% και αφΥ ετέρου την ελάττωση της διατάραξης της καθημερινής ζωής του ζευγαριού. Με αυτή την αλλαγή έχει απλοποιηθεί η εξωσωματική γονιμοποίηση στο μέγιστο δυνατό σημείο. Σήμερα διαθέτουμε σημαντικές γνώσεις πάνω στην παθοφυσιολογία των διαταραχών της ωοθυλακιορρηξίας καθώς και τη θεραπευτική τους αντιμετώπιση, όπου έχουν σημειωθεί σημαντικές εξελίξεις με την εισαγωγή νέων φαρμακευτικών ουσιών, όπως οι ανασυνδυασμένες γοναδοτροπίνες και τα ανταγωνιστικά ανάλογα του εκλυτικού παράγοντα των γοναδοτροπινών. Κατά συνέπεια, οι εργαστηριακές εξετάσεις και κυρίως οι συνεχείς προσδιορισμοί οιστραδιόλης στην διάρκεια της πρόκλησης ωοθυλακιορρηξίας, έχουν ελαττωθεί στα περισσότερα κέντρα του εξωτερικού, όπως και στην Ελλάδα. Εξ άλλου η παρακολούθηση της ανάπτυξης των ωοθυλακίων έχει απλοποιηθεί στο μέγιστο δυνατό, αφού μπορούμε να γνωρίζουμε πλέον με την βοήθεια των υπερήχων τον ρυθμό ανάπτυξής τους και μπορούμε εκ των προτέρων να ξέρουμε το πως ανταποκρίνονται οι ωοθήκες ορισμένων γυναικών.
Τα διάφορα πρωτόκολλα διέγερσης έχουν απλοποιηθεί ώστε οι γυναίκες να ταλαιπωρούνται το λιγότερο δυνατόν και να ελαττώνεται η πιθανότητα εγκατάλειψης της προσπάθειας μετά από μία πιθανή αποτυχία εξωσωματικής. Η διακολπική ωοληψία γίνεται σε 5 λεπτά περίπου, ενώ η γυναίκα υποβάλλεται σε απλή «μέθη» και φεύγει από την μονάδα σε 30 λεπτά. Κάτι ασύλληπτο πριν μερικά χρόνια. Η εμβρυομεταφορά γίνεται τελείως ανώδυνα και οι γυναίκες ενθαρρύνονται να συνεχίσουν φυσιολογικά την καθημερινή τους διαβίωση και να μη μένουν κλινήρεις όπως συνηθίζονταν παλαιότερα. Αυτό τις απαλλάσσει από το άγχος της αναμονής και τις βοηθάει ψυχολογικά. Η κατάψυξη εμβρύων προσφέρει την δυνατότητα στην γυναίκα να επαναλάβει την εμβρυομεταφορά σε φυσικό κύκλο χωρίς δαπανηρές θεραπείες και με ίδια ποσοστά επιτυχίας. Η μικρογονιμοποίηση δίνει διέξοδο σε ζευγάρια που η μόνη μέχρι τώρα δυνατότητα τεκνοποίησης ήταν με σπέρμα δότη. Η καλλιέργεια βλαστοκύστεων αυξάνει το ποσοστό επιτυχίας όπου υπάρχει ένδειξη. Τέλος, με την προεμφυτευτική διάγνωση, επιτυγχάνεται η ανίχνευση του γενοτύπου των εμβρύων πριν την μεταφορά τους στη μήτρα. Με τον τρόπο αυτό γίνεται η διάγνωση ασθενειών γονιδιακής προέλευσης, η διάγνωση χρωμοσωμικών ανωμαλιών, η επιλογή φύλλου για φυλοσύνδετα νοσήματα και η αύξηση του ποσοστού κυήσεως στην εξωσωματική γονιμοποίηση σε γυναίκες μεγάλης ηλικίας. Με την προεμφυτευτική μέθοδο γίνεται η διάγνωση της ανευπλοειδίας στα έμβρυα και η μεταφορά στη μήτρα εμβρύων με άρτιο χρωμοσωμιακό υλικό. Έτσι, αυξάνονται οι πιθανότητες κύησης για το ζευγάρι και μειώνεται το ποσοστό αποβολών.
Είναι πλέον γνωστό ότι το 15% των ζευγαριών δεν καταφέρνουν να οδηγηθούν σε εγκυμοσύνη μετά από 12 μήνες προσπάθειας. Έχει αποδειχθεί πλέον ότι στο 40% των περιπτώσεων ευθύνεται ο άνδρας, στο 40% η γυναίκα και στο 20% δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε κάποια αιτιολογία: είναι η λεγόμενη ιδιοπαθής στειρότητα. Στην Ελλάδα, οι περίπου 200.000 διακοπές τον χρόνο ευθύνονται σε μεγάλο ποσοστό για φλεγμονές στις σάλπιγγες των γυναικών ενώ ο σύγχρονος τρόπος ζωής ευθύνεται για την μείωση του σπέρματος κατά 40% τα τελευταία 40 χρόνια.
Υπολογίζονται σε 250.000 με 300.000 τα υπογόνιμα ζευγάρια πανελληνίως, ενώ πραγματοποιούνται περισσότεροι από 12.000 κύκλοι εξωσωματικής γονιμοποίησης τον χρόνο στην Ελλάδα, με αριθμό γεννήσεων σχεδόν 5000 παιδιά ετησίως. Στην σύγχρονη εποχή, όπου η Ελλάδα μαστίζεται από υπογεννητικότητα και ο πληθυσμός της Ελλάδας μειώνεται πλέον κάθε χρόνο, η εξωσωματική γονιμοποίηση συνεισφέρει ένα σημαντικό αριθμό παιδιών στην Ελληνική κοινωνία. Εφαρμόζοντας εξατομικευμένα και ευπροσάρμοστα κριτήρια, λαμβάνοντας υπόψιν τις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε υπογόνιμου ζευγαριού , ο στόχος για αυξημένα ποσοστά επιτυχίας εχεί πλέον επιτευχθεί. Η αναπαραγωγική τεχνολογία για τα υπογόνιμα ζευγάρια αποτελεί την τελευταία ελπίδα για σχηματισμό οικογενείας. Το κράτος δεν έχει καταφέρει έως τώρα να καλύψει αποτελεσματικά, τις ανάγκες που προκύπτουν από το πρόβλημα των υπογόνιμων ζευγαριών, που υποβάλλονται σε εξωσωματική γονιμοποίηση στην χώρα μας. Οι διάφορες τεχνικές που εφαρμόζονται είναι δαπανηρές και απαιτούν ακριβές επενδύσεις και υψηλή εξειδίκευση. Η αποτελεσματικότητά τους είναι σε άμεση συνάρτηση με το κόστος της επένδυσης, που απαιτεί συνεχή αναβάθμιση τόσο σε επίπεδο εξοπλισμού όσο και σε επίπεδο ιατρικών γνώσεων. Η συμβολή του ιδιωτικού τομέα είναι σημαντική και καλύπτει περίπου το 80% των κύκλων που γίνονται στην Ελλάδα σήμερα. Η συμβολή της πολιτείας περιορίζεται στις μονάδες εξωσωματικής που λειτουργούν στα Πανεπιστημιακά νοσοκομεία, χωρίς όμως να παρέχει την απαραίτητη διοικητική και οικονομική υποστήριξη για την ανάπτυξή τους.
Είναι πάντως θετική η περυσινή απόφαση του IKA να καταβάλει σημαντικό ποσό για κάθε κύκλο θεραπείας, καλύπτοντας ταυτόχρονα και το κόστος της φαρμακευτικής αγωγής που είναι πολύ υψηλό. Ευτυχώς ακολούθησαν και άλλα ταμεία, όχι όμως όλα. Εξακολουθούν πάντως να μη καλύπτουν τις ιατρικές πράξεις. Οι ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες δεν ασχολούνται καθόλου με την υπόθεση, διότι την θεωρούν ασύμφορη οικονομικά και δεν περιλαμβάνουν την εξωσωματική σε κανένα από τα ασφαλιστικά τους πακέτα. Όλοι γνωρίζουν ότι τα υπογόνιμα ζευγάρια, λόγω της λεπτής και ευαίσθητης πλευράς του κοινωνικού αυτού προβλήματος που εξακολουθεί να είναι «ταμπού», δεν θα βγουν εύκολα στους δρόμους, για να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους ως πολίτες, όπως κάνουν οι άλλες κοινωνικές ομάδες. Ήδη διαφαίνεται μια προσπάθεια από όλους τους φορείς. Το πρόβλημα όμως χρειάζεται ριζική αντιμετώπιση, μια μεγάλη εκστρατεία μία ευαισθητοποίηση ανάλογη με αυτή που συνήθως συμβαίνει σε μεγάλες εθνικές στιγμές. Όλα τα ανωτέρω δείχνουν ότι έχουμε ήδη περάσει την κόκκινη γραμμή, και δεν χρειάζονται απλά βοηθητικά μέτρα αλλά ριζοσπαστικά και επαναστατικά. Θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε εξ άλλου ότι οι συνθήκες ευνοούν τις γνωστές τάσεις που σαφώς διαγράφονται σε διάφορα επίπεδα διεθνώς, από κέντρα τα οποία επεξεργάζονται την περιθωριοποίηση της πολιτιστικής και πολιτισμικής συμβολής της χώρας στον παγκόσμιο χάρτη. Το δημογραφικό είναι ένα από τα σημαντικότερα εθνικά προβλήματα του τόπου, το οποίο μπορεί να είναι ο καταλύτης ακόμη και για την επιβίωση του έθνους μας.
Θα πρέπει να το καταλάβουμε όλοι.

ΗΟΜΕPAGE